پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از گذشته تاکنون اینکه اسلام چه چیزهای به ایران داد وایرانیان چه خدمتی به اسلام کرده‎اند مورد توجه تاریخ نگاران بوده است[1].باستان‌گرایان و ملی گرایان براین باورند که ایران در اوج شکوفایی علمی و اقتصادی و... قرار داشت و آمدن اسلام باعث پس رفت مردم ایران شده و ایران را به ذلت کشیده است اما این فکری است پوچ و بی اساس، زیرا اسلام از يك امتياز خاص‏ برخوردار است كه هيچ آيينی مانند آن اين اندازه نتوانسته، روح مردم‏ مغلوب را تحت تاثير و نفوذ معنوی خود قرار دهد[2]. 

اسلام بدون شك يك نظام فكری و اعتقادی جديد به ايران داد . مردم ايران به شكل بي‌سابقه‏‌ای نظام های فكری و اعتقادی اسلام‏ را پذيرفتند و افكار و معتقدات پيشين خود را دور ريختند. اين پذيرش‏ دفعی و فوری نبود، بلکه تدريجی بود و مخصوصا بيشتر در دوره استقلال و قدرت ايرانيان در مقابل اعراب صورت گرفت[3] . 

گوستاولوبون می‏‌گويد: شريعت و آيين اسلام در اقوامی كه آن را قبول نموده تأثيری به سزا بخشيده است. در دنيا خيلی كمتر مذهبی پيدا شده كه به قدر اسلام در قلوب‏ پيروانش نفوذ و اقتدار داشته بلكه غير از اسلام شايد مذهبی يافت نشود كه‏ تا اين قدر حكومت و اقتدارش دوام پیدا كرده باشد، "[4]. از طرف ديگر مردم ايران در ميان همه مللی كه اسلام را پذيرفتند از يك امتياز خاص برخوردارند و آن اينكه هيچ ملتی مانند ايران به اين‏ سهولت نظام فكری پيشين خود را رها نكرد و آن چنان با جديت و عشق و علاقه‏ در دل خود را به روی افكار و عقائد دين جديد باز نكرد و به قول " دوزی‏ " مستشرق معروف : مهمترين قومی كه تغيير مذهب داد ايرانيان بودند ، زيرا آنها اسلام را نيرومند و استوار نمودند نه عرب. [5]

پی نوشت:

[1].تاريخ تمدن اسلام و عرب ،چاپ چهارم ،ص552

[2]. تاريخ ادبيات مستر براون ، جلد اول ، صفحه . 303 

[3].مرتضی مطهری خدمات متقابل اسلام و ایران،جلد14،ص163

[4].همان،ص164

[5].همان،ص165