پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ روزه از عبادت‌های مهمی است که خداوند درباره آن می‌فرماید: «کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقونَ [بقره/183] روزه بر شما واجب شد، همان‌گونه که بر پیشینیانتان واجب شده بود، باشد که تقوا و پرهیز پیشه کنید» و در روایت نبوی نقل شده است که روزه سپری در برابر دوزخ است؛ برای این عبادت، احکام مختلف ازجمله واجب، مستحب، مکروه و حرام وجود دارد.[1]

روزه مستحبی گاه به سبب فرا رسیدن ایّام خاص در طول سال است؛ ایّامی که قداست و نورانیّت ویژه‌ای دارند، روزه گرفتن در آن روزها تأکید شده است.
تأکید بر روزه مستحبی به دلیل آثار و برکات و پاداش فراوانی است که برای آن ذکر کرده‌اند. برای همین است که معصومین با تشویق و ترغیب کوشش می‌فرمودند که مسلمانان مشتاقانه‌تر روزه مستحبی بگیرند. روزی رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به اصحاب خود فرمودند: «آیا مایلید عملی یادتان دهم که اگر انجامش دهید شیطان به قدر فاصله مشرق و مغرب از شما بگریزد و دور شود؟»
عرض کردند: آری!
فرمودند: «روزه‌داری، چهره شیطان را سیاه می‌کند و صدقه کمر وی را می‌شکند و تصمیم‌گیری و مداومت بر عمل صالح ریشه او را می‌کند و استغفار رگِ گردنش را قطع می‌کند و بدانید که هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن‌ها روزه گرفتن است.»[2]

نقل است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ماه شعبان و رمضان را روزه می‌گرفتند سه روز در هر ماه، اولین پنجشنبه و چهارشنبه وسط ماه و آخرین پنجشنبه هر ماه را روزه می‌گرفتند؛ امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) نیز همین‌گونه روزه می‌گرفتند.[3] امام سجاد (علیه‌السلام) نیز روزه ماه شعبان و رمضان را به هم‌ديگر وصل مى‌كرد و مى‌فرمود: «روزه دو ماه پشت سر هم موجب پذيرش توبه از طرف خداست.»[4]

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) همیشه دوست داشت تابستان گرم روزه بگیرد.[5] آن حضرت به ساده‌اندیشانی که روزه‌داری را در نخوردن و رعایت کردن محرمات خلاصه می‌کردند، آموزش می‌دادند که روزه دل از روزه زبان و روزه زبان از روزه شکم بهتر است[6] و در همین‌باره می‌فرمود: «چه بسیار روزه‌دارانی، که از روزه جز تشنگی نصیبی نمی‌بَرند.»[7] روزه را با دعا و نیایش می‌گشود. روزی درباره روزه‌های مستحبی سخن می‌گفت که از زبان رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل کرد که وارد بهشت شدم و دیدم که بیشتر بهشتیان، کسانی هستند که در ایّام البیض (روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه) روزه می‌گیرند.[8]
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرمود: «هر کس روز عرفه را برای جلب رضایتمندی خداوند متعال روزه بگیرد، مانند آن است که تمام سال را روزه گرفته است»[9] و نیز می‌فرمود: «روزه گرفتن سه روز از هر ماه، معادل روزه تمام ایّام سال است.»[10]

تردیدی نیست که ائمّه معصومین (علیهم‌السلام) در امر روزه‌داری بسیار کوشا بودند. انس فراوان آنان با عبادت و روزه‌داری، در روایات و گزارشات تاریخی، فراوان است؛ وقتی امام کاظم (علیه‌السلام) به زندان افتادند، از این‌که فرصتی بی‌مانند برای عبادت و نیایش یافتند، خوشحال بودند.

پی‌نوشت:
[1]. «سیره پیامبر (ص) در روزه مستحبی»
[2]. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج2، ص75. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَصْحَابِهِ‌ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِشَيْ‌ءٍ إِنْ أَنْتُمْ فَعَلْتُمُوهُ تَبَاعَدَ الشَّيْطَانُ عَنْكُمْ كَمَا تَبَاعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الصَّوْمُ يُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَكْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمُؤَازَرَةُ عَلَى الْعَمَلِ الصَّالِحِ يَقْطَعُ دَابِرَهُ وَ الِاسْتِغْفَارُ يَقْطَعُ وَتِينَهُ‌ وَ لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ زَكَاةٌ وَ زَكَاةُ الْأَبْدَانِ الصِّيَامُ.»
[3]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص91. «قُبِضَ النَّبِيُّ ص عَلَى صَوْمِ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي كُلِّ شَهْرٍ أَوَّلِ خَمِيسٍ وَ أَوْسَطِ أَرْبِعَاءَ وَ آخِرِ خَمِيسٍ وَ كَانَ أَبُوجَعْفَرٍ وَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ ع يَصُومَانِ ذَلِكَ.»
[4]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص92. «كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع يَصِلُ مَا بَيْنَ شَعْبَانَ وَ رَمَضَانَ وَ يَقُولُ صَوْمُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةٌ مِنَ اللَّهِ.»
[5]. مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج7، ص505. «عن علی (ع)، أنّه قال: حبّب اليّ الصوم بالصّيف، ...»
[6]. عیون الحکم و المواعظ، لیثی واسطی، ص305. «صَوْمُ الْقَلْبِ خَيرٌ مِنْ صِيامِ اللِّسانِ وَ صَوْمُ اللِّسانِ خَيرٌ مِنْ صِيامِ الْبطْنِ.»
[7]. غرر الحکم و درر الکلم، تمیمی آمدی، ص514. «كم من صائم ليس له من صيامه إلّا الظّماء.»
[8]. مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج7، ص515. «قال رسول الله (ص): دخلت الجنّة فرأيت أكثر أهلها الذين يصومون أيام البيض»
[9]. مستدرک الوسائل، محدث نوری، ج7، ص527. «عن علی (ع)، أنّه قال: من صام يوم عرفة محتسبا ، فكأنما صام الدّهر.»
[10]. اصول کافی، کلینی، ج4، ص93. «قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع ... ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ يَذْهَبْنَ بِبَلَابِلِ الصُّدُورِ وَ صِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ صِيَامُ الدَّهْرِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ- مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها.»