پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ صوفیه افرادی هستند كه بعد از قرن دوم هجری قمری(1) بر مبنای افراط در زهد اسلامی و با پيروی از رياضت‌ های طاقت‌ فرسای اديان قديم هندی، بودائی، نصرانی و روش نوافلاطونی، اساس فرقه‌ای را مخالف و مغاير با معيارهای روشن و عقل‌ پسند قرآن و شرع مقدس اسلام و سنت و روش عملی پيامبر اسلام (صلّي الله عليه و آله و سلم)  و معصومين (عليهم السلام) به نام تصوف و صوفیه  گری در جامعه اسلامی بنا نهادند.(2)

اگر چه نمی توان فرقه اهل حق را از انشعابات تصوف دانست اما بین این دو شباهت هایی یافت می شود.

اول: انجام مراسمی است با عنوان شکستن جوز نزد سید اهل حق، این مراسم در آیین اهل حق سرسپاری نام دارد که انجام این کار برای افراد به معنای تن سپردن به خاکسار و سرسپردن به اهل حق است. در این مراسم، رئیس فرقه خاکساریه که پیر شهود و پیردل و پیردعا خوانده می شود برای انجام این عمل جوز شکستن نزد سید خاندان اهل حق حاضر می شود و با بردن هدایایی مثل گوسفند یا مقداری پول و کله قند در مراسمی جوز را می شکند.(3)

دوم: اعتقاد به هفت تنان و چهل تنان که هر دو گروه آنان را اشخاصی مقدس و ملکوتی می دانند، اگر چه مصادیق هفت تن و چهل تن از نگاه این دو فرقه متفاوت می باشد.(4)

سوم: هر دو برای سبیل احترام قائل هستند، با این تفاوت که اهل حق داشتن سبیل را واجــب می دانند به جز مکتبی ها و کسی که سبیلش را کوتاه کند، اهل حق به حساب نمی آورند. (5)

چهارم: هر دو چهار مرحله سیر و سلوک عرفانی را قبول دارند، شریعت، طریقت، معرفت و حقیقت.(6)

پنجم: مراسم ذکر جلی و خفی
در مراسمات هر دو فرقه از ذکرهای خفی و جلی استفاده می‌شود و پیروان این دو فرقه چه در مراسمات، چه در غیر مراسمات از ذکرها استفاده می‌کنند. در اجرای سنت‌ های مراسم در ذکر جلی و خفی که بین مسلک یاری رواج دارد، شبیه این در مسلک متصوفه نیز وجود دارد. (7)

ششم: دم گرفتن و جمع شدن در مراسمات مذهبی و عبادی
هر دو فرقه صوفیه و اهل حق در مراسمات مذهبی خود به‌صورت هفتگی جلساتی دارند. یعنی اهل حق به‌ صورت هفتگی در جم خانه جمع شده و اقدام به برگزاری مراسمات خود می‌کنند. (8) صوفیه نیز به‌صورت هفتگی مراسمات خود را در خانقاه برگزار می‌کنند.(9)

هفتم: در بحث از غلو، تصوف نیز مانند اهل حق نسبت به امیرالمؤمنین(علیه السلام) و رهبران خود اغراق می کنند. (10)

پی نوشت:
(1). تاريخ تصوف در اسلام، دكتر غنی، قاسم، انتشارات نوار، تهران، دوم، 1340 ش، ص 19
(2). سير عرفان در اسلام، كيانی نژاد، زين العابدين، تهران، انتشارات اشراقی، ص 46
(3). بررسی تحلیلی فرقه اهل حق، حسینی، سید حسین، قم، ذکری، ص103
(4). همان
(5). همان|
(6). همان
(7). ارزش میراث صوفیه، زرین کوب، عبدالحسین، امیر کبیر، 1390، ص ۹۷
(8). گنجینه یاری، کاظم نیک نژاد، صفی زاده، صدیق، نامه سرانجام، خرده سرانجام، هیرمند، 1375، صص 552-556
(9). تاریخ خانقاه در ایران، کیانی، محسن، ج ۱، ص ۳۹۷، تهران ۱۳۶۹ ش.
(10). بررسی تحلیلی فرقه اهل حق، ص 103