پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ با توجه به اختلافی كه بين شيعه و سنی در بحث امامت و ولايت امیرالمومنین (علیه‌السلام) وجود داشته و دارد و يكی از دهها سند شيعه برای امامت بلافصل امیرالمومنین (علیه‌السلام) حديث غدير است؛ علمای شيعه می‌گويند: «مولی» به معنای «اولی بالتصرف»، «امام»، «خليفه» و «سرپرست» و يا كلمه‌ای مرادف با اين كلمات است و مولی در حديث غدير دقيقاً همان معنای مذكور را دارد؛ امّا غالباً علمای اهل سنّت با انكار اين معنا به معانی ديگری همچون «ناصر» و «محبوب» و غيره تأويل كرده‌اند تا از توابع و لوازم آن، كه خلافت بلافصل اميرالمؤمنين (علیه‌السلام) است بگريزند.

در نقد و پاسخ به این ادعای اهل سنت باید گفت که درست است كه لغت شناسان برای كلمه «ولی» معانی مختلفی، از جمله نصرت، دوستی و ... نيز نقل كرده اند؛ اما معنای حقيقی آن در حدیث غدیر با توجه به قرائن، چيزی جز سرپرستی، سلطنت و اولويت به تصرف نمی‌تواند باشد.
حتی شواهدی بر اين مطلب در استعمال كلمه ولی در گفتار صحابه و حتی خلفای سه گانه وجود دارد كه در آن موارد همواره اين كلمه، سرپرستی و اولویت را رسانده و هیچ معنای خلافی را در آن عبارات تصور نکرده‌اند.

معنای کلمه «ولی» در گفتار صحابه؛
هنگامی که به تاریخ مراجعه می کنیم و فهم و اظهارنظر اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را در مورد ماجرای غدیر مورد توجه قرار می‌دهیم، متوجه می شویم که همه حاضران در روز غدیرخم از واژه مولی در خطبه پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) معنای سرپرستی و اولی بالتصرف و امامت را فهمیده‌اند؛ مثلاً احمد حنبل در مسند خود ضمن بیان روایت صحیح السندی اینگونه آورده است که گروهی در کوفه خدمت امیرالمومنین امام علی (علیه‌السلام) رسیدند و چنین گفتند: «السلام علیک یا مولانا»! امام علی (علیه‌السلام) فرمود: «من چگونه مولای شما هستم، در حالی که شما قومی از عرب هستید»؟! آنان در پاسخ گفتند: از پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شنیدیم که در روز غدیرخم فرمودند: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه»!»(1)

اراده خلافت و سرپرستی از کلمه ولی توسط شیخین:
مسلم در صحیح خود به نقل از خلیفه دوم آورده است: «أَنَا وَلِيُّ رَسُولِ اللهِ صلّى الله عليه وسلم ... ثُمَّ تُوُفِّيَ أَبُو بَكْرٍ وَأَنَا وَلِيُّ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ...(2) پس از وفات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) ابوبکر گفت: من جانشین رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستم. ... سپس خلیفه دوم گفت که پس از مرگ ابوبکر، من جانشین پیامبر و ابوبکر شدم.»

بسیاری از علمای اهل سنت با صراحت اعلام کرده اند که واژه «مولی» در حدیث غدیر به معنای «اولویت» و «سرپرستی» است. ابن جوزی می‌گوید: «معنای حدیث غدیر این است که هر کس من اولی و سزاوارتر به او هستم، پس این امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) سزاوارتر به اوست!»(3) همچنین گنجی شافعی می‌گوید: «... لکن حدیث غدیرخم دلالت بر ولایت امر و جانشینی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دارد.»(4)

غزالی که يكی از اعاظم و أكابر علمای اهل سنت است، اينگونه می‌گويد: «... لكن حجت روی خود را آشكار کرد و جمعيت مردم برای شنيدن متن خطبه حديثی كه در روز غديرخم كه مورد اتفاق همه است جمع گرديدند. (در آن خطبه) پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)  می‌فرمايد: (هركس من مولای اويم علی مولای اوست.) همين جا بود كه خلیفه دوم به علی (علیه‌السلام) گفت: يا ابا الحسن! تبریک، تبریک! از اين به بعد، تو مولای من و مولای هر زن و مرد مؤمنی گرديدی. اين سخن عمر در حقيقت تسليم در برابر امر و رضايت و تحكيم آن بود. اما بعد از آن بود كه هوی و هوس برای حبّ رياست بر او غلبه كرد و او عمود خلافت را به دوش گرفت...»(5)

پی‌نوشت:
1. احمد بن حنبل، مسند احمد، ج38، ص541، ح 23563. «جَاءَ رَهْطٌ إِلَى عَلِيٍّ بالرَّحْبَةِ فَقَالُوا: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا مَوْلَانَا قَالَ: كَيْفَ أَكُونُ مَوْلَاكُمْ وَأَنْتُمْ قَوْمٌ عَرَبٌ؟ ... .»
2. مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، ج3، ص1377.
3. یوسف‌ بن‌ قزاوغلی، ابن‌ جوزی‌، تذکره الخواص، ص271.
4. محمد بن یوسف، کنجی، کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب -علیه السلام-، ص167.
5. یوسف‌ بن‌ قزاوغلی، ابن‌ جوزی‌، تذکره الخواص، ص299. « ... متن الحديث من خطبته فی يوم غدير خم باتفاق الجميع وهو يقول: من كنت مولاه فعلي مولاه. فقال عمر: بخ ... .»