پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ معروف کرخی یکی از جنجالی‌ترین چهره‌های تاریخ تصوف است که بسیاری از فرقه‌های صوفیه سلسله خویش را به معروف کرخی می‌رسانند. از آنجا که معروف کرخی موردنقد بسیاری از علما و مورخین قرار گرفته است، لذا هر فرقه‌ای در راستای اعتباربخشی و صحت بخشی به سلسله خویش، اقدام به صحبت درباره معروف کرخی و تأیید او کردند. فرقه صوفیه گنابادی نیز که سلسله آن‌ها به معروف کرخی می‌رسد، اقطاب و مشایخ آن‌ها بارها به مسئله معروف کرخی و اسلام آوردن و دربانی او اشاره کرده‌اند. ازجمله اظهارنظرهای عجیبی که تاکنون از سوی اقطاب و مشایخ این فرقه شده است نظر محمد اسماعیل صلاحی قطب خود خوانده دراویش گنابادی است که ادعا می‌کند سلسله اجازه روایت بسیاری از علمای شیعه و اهل سنت به معروف کرخی می‌رسد! صلاحی در ادامه صحبت‌هایش در تفسیر شرح رساله صالحیه دراین‌باره می‌گوید: «در اینجا آمده است که روایاتی از حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده که از طریق جناب معروف کرخی است. سلسله اجازه روایات بسیاری از علمای اهل سنت به معروف می‌رسد. کما اینکه سلسله اجازه روایت بسیاری از بزرگان شیعه هم به ایشان می‌رسد کما اینکه شهرآشوب سلسله اجازه‌اش به معروف کرخی می‌رسد. یا در اهل سنت آلوسی سلسله اجازه‌اش به معروف کرخی و از معروف کرخی به امام صادق (علیه السلام) می‌رسد. شرح احوال معروف کرخی در کتب رجالی بزرگان شیعه مانند تنقیحِ المقال شیخ عبدالله مامقامی یا رجال بوعلی ذکر شده است.»

هیچ‌یک از متصوفه تاکنون چنین ادعای بزرگی را درباره معروف کرخی نکرده بود، چراکه به اذعان بسیاری از علما و رجال شناسان، نام معروف کرخی در بین اصحاب ائمه اطهار (علیهم السلام) رجال و بزرگان شیعه نیست و در کتب معروف و معتبر رجالی نیز نامی از معروف کرخی به میان نیامده است. صلاحی در حالی از علامه مامقانی به‌عنوان یکی از تأییدگنندکان معروف کرخی نام می‌برد که این تهمت و افترائی بزرگ به این عالم و رجال شناس بزرگ است. علامه مامقانی در جلد سوم کتاب تنقیح المقال درباره معروف کرخی می‌گوید: «صوفیه برای ترویج خود به او نسبت صوفیگری داده‌اند و این عادت دارندگان مذهب‌های فاسد است.» [1]

همچنین علامه مجلسی اینکه معروف کرخی از اصحاب امام رضا (علیه السلام) بوده را غیرممکن می‌داند و برای این سخن به عدم ذکر نام معروف در منابع اصیل رجال شیعه استناد می‌کند که به اعتقاد وی این منابع در ثبت و ضبط نام اصحاب ائمه از هر صنفی وسواس و دقت داشته‌اند. علاوه بر این، مجلسی با اشاره به داوود طائی که بنا بر منابع صوفیه استاد و مراد معروف کرخی بوده است و تعصب وی در مذهب اهل سنت مشهور است، اصالت مطالب مربوط به معروف را با شبهات جدی مواجه می‌داند. [2]

حضرت آیت‌الله حاج شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی: «در اسناد روایات کتب اربعه اسمی از معروف کرخی نیست و آنچه درباره اسلام او هم به دست حضرت (علیه السلام) گفته شده ثابت نیست و به‌احتمال قوی از مجعولات است و برحسب نقل ابن‌الندیم از متصوفه بوده و شاگرد فرقد و فرقد هم شاگرد حسن بصری بوده است، به هر حال اسناد و رجال مذهب و روایات همان‌های هستند که در کتب رجال مثل رجال نجاشی، کشی و جامع الرواة ذکر شده‌اند و الله العالم.» [3]

پی‌نوشت:
[1]. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نشر آل البیت، ج 3 ص 229
[2]. مجلسی، محمدباقر، عین الحیاة، نشر طهران، ج ۱، ص ۴۳۰ و ۴۳۱
[3]. عماد شیرازی، مهدی، ناموس تصوف، نشر راه نیکان، 1387، ص 157