پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- آیا موضوع عرفان در پیروان سایر ادیان نیز مطرح است و تفاوت عرفان اسلامی در مقایسه با عرفان سایر ادیان چیست؟
با توجه به ‏این‌که، گرایش به عرفان حقیقی، ریشه در فطرت دارد، بدیهی است که‏ این میل خداجویی در میان پیروان ادیان ‌دیگر نیز وجود داشته باشد. بدین معنا که پیروان سایر ادیان و مذاهب الهی نیز، به دنبال کسب معرفت و شهود باطنی بوده و خداوند متعال را غایت نهایی در تعالیم عرفانی خود بدانند. اما آن چه باعث مزیّت  و رُجحان جایگاه عرفان اسلامی بر سایر ادیان شده است، آموزه‌ها و تعالیم جامع دین مبین اسلام می‌باشد که بر اساس «قرآن و سنت» پایه گذاری شده است. البته تفاوت‌های بسیاری بین عرفان اسلامی و عرفان سایر ادیان و مکاتب وجود دارد که به عنوان مثال به چند نمونه اشاره می شود: الف- عرفان اسلامی، برخلاف عرفان راهبان مسیحی، زندگی پیروان خود را بر اساس خانواده استوار كرده و آنان همواره در جامعه حضور ملموس دارند. ب- مسئله کشف و کرامات در عرفان اسلامی، در اثر اجتهاد سلوکی به دست می‌‏آید، اما آنچه در عرفان کابالا دیده می‏‌شود، محصولی از اعمال و نظریات عرفانی آميخته با سحر و جادو می باشند.[1]ج- عشق در عرفان مسیحی منحصر به «اقنوم دوم» از اقانیم ثلاثه[2]  است كه حضرت مسیح می‌‏باشد، ولی مسئله عشق در عرفان اسلامی، طریق و وسیله‌‏ای‏‏ است كه عارف را به اتحاد و فنا و ذات حق می‌رساند.[3]د- پایه و اساس مکاتب عرفانی زرتشتی مبتنی بر آموزه‌های رازورزانه‌‏ای‏‏ است که با برخی جنبه‌های منطقِ متعارف زرتشت ناسازگار می‌باشد، اما با توجه به‏ این‌که عرفان اسلامی از سرچشمه وحی الهی سیراب گردیده است، با موازین دینی اسلام کوچک ترین تناقضی ندارد.[4]

پی‌نوشت
[1]. يهوديت بررسي تاريخی، بهزاد سالکی، نشر موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ص 271.
[2]. پدر، پسر، روح القدس.
[3]. عبدالرحمن جامی، اشعة اللمعات، هادی رستگار، لمعه سیزدهم، ص143.
[4]. زندگی و اندیشه زرتشت، علی دهباشی، نشرافکار، 1387، ص 759.