ابوزرعه رازى متوفّاى سال 264 هجرى و از ائمه بزرگ اهل سنّت است. ذهبى درباره او مى‌نويسد: عبيدالله بن عبدالكريم، ابوزرعه رازى، حافظ حديث و از بزرگان است. وى از ابونعيم اصفهانى، قعنبى، قبيصه و ديگر افراد موجود در طبقه آنان در گوشه و كنار جهان، نقل روايت كرده است. از سوى ديگر مسلم، ترمذى، نسائى، ابن ماجه، ابوعوانه، محمّد بن حسين، قطّان و ديگران به نقل روايات او پرداخته‌اند؛ ابن راهويه مى‌گويد: هر حديثى كه ابوزرعه آن را نشناسد، اعتبارى ندارد. آن‌گاه ذهبى مى‌نويسد: مناقب وى فراوان است.[1] ابن حجر نيز مى‌نويسد: ابوزرعه رازى، امام حافظ، ثقه، مشهور و از ائمه يازده‌گانه است.[2]
يافعى درباره او مى‌گويد: ابوزرعه، حافظ حديث و يكى از پيشوايان بزرگ است... . ابوحاتم در مورد او مى‌گويد: در جهات علمى، فقهى، صيانت و صداقت، جانشينى براى خود باقى نگذاشت كه هيچ كس ترديدى در اين سخن ندارد. من در شرق و غرب جهان، شخصى را سراغ ندارم كه در اين مسائل به پاى او برسد. اسحاق بن راهويه مى گويد: هر حديثى كه ابوزرعه آن را از حفظ نداشته باشد، اعتبار ندارد.[3]
خطيب بغدادى مى‌گويد: امام ربّانى، سرآمد و حافظ حديث، صادق و راوى احاديث بسيار بود. چندين بار به بغداد آمد و به هم‌نشينى و گفت‌وگو با احمد بن حنبل و نقل روايت پرداخت. در ميان مردم بغداد، ابراهيم بن اسحاق حربى، عبدالله بن احمد بن حنبل و قاسم بن زكريا مطرّز روايات او را نقل كرده‌اند... .[4]
چنین شخصیتی درباره انگیزه نویسندگان کتاب‌های صحیح می‌گوید: «آن‌ها می‌خواستند قبل از دیگران به جمع‌آوری روایات و نوشتن چنین کتابی اقدام کنند؛ آنان کتابی نوشتند که با آن تجارت کرده، کسب درآمد کنند و با آن برای خود شهرت و ریاست به‌دست آورند.»[5]

پی‌نوشت:

[1]. «عبيد الله بن عبد الكريم أبو زرعة الرازي الحافظ أحد الاعلام عن أبي نعيم والقعنبي وقبيصة وطبقتهم في الآفاق وعنه مسلم والترمذي والنسائي وابن ماجة وأبو عوانة ومحمد بن الحسين القطان وأمم قال بن راهويه كل حديث لا يعرفه أبو زرعة فليس له أصل مناقبه تطول.» الكاشف، ذهبی، ج1، ص683.
[2]. «عبيد الله ابن عبد الكريم ابن يزيد ابن فروخ أبو زرعة الرازي إمام حافظ ثقة مشهور من الحادية عشرة مات سنة أربع وستين وله أربع وستون م ت س ق» تقريب التهذيب، ابن حجر، ج1، ص373.
[3]. «أبو زرعة عبيد الله بن عبد الكريم القرشي مولاهم الرازي الحافظ، الأئمة الأعلام، في آخر يوم من السنة. رحل وسمع من أبي نعيم والقعنبي وطبقتهما. قال أبو حاتم: لم يخلف بعده مثله علماً وفقهاً وصيانة وصدقاً. وهذا ممن لا يرتاب فيه، ولا أعلم من المشرق والمغرب من كان يفهم هذا الشأن مثله. وقال إسحاق بن راهويه: حديث لا يحفظه أبو زرعة ليس له أصل.» مرآة الجنان: ج2، ص131.
[4]. «عبيد الله بن عبد الكريم بن يزيد بن فروخ أبو زرعة الرازي، ... وكان إماما ربانيا، متقنا، حافظا، مكثرا صادقا. قدم بغداد غير مرة، وجالس أحمد بن حنبل وذاكره، وحدث، فروى عنه من البغداديين: إبراهيم بن إسحاق الحربي، وعبد الله بن أحمد بن حنبل، وقاسم بن زكريا المطرز.» تاريخ بغداد، خطیب بغدادی، ج12، ص33.
[5]. «شهدت أَبَا زرعة، يَعْنِي الرَّازِيّ ذكر كتاب الصحيح الَّذِي ألفه مُسْلِم بْن الحجاج، ثم الْفَضْل الصائغ على مثاله، فَقَالَ لي أَبُو زرعة: هؤلاء قوم أرادوا التقدم قَبْلَ أوانه، فعملوا شيئا يتسوَّقون بِهِ، ألفوا كتابا لم يسبقوا إليه ليقيموا لأنفسهم رياسة قَبْلَ وقتها.» تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج5، ص450. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.