انکار دست داشتن معاویه در شهادت و مسمومیت امام حسن(ع) توسط ابن تیمیه
خلاصه مقاله
سبط ابن جوزی بعد از ذكر گروهی از علمای اهل سنت كه اعتقاد به دستور معاويه برای مسموميت امام حسن داشتند، می‌نويسد: «علمای تاريخ ازجمله ابن‌عبدالبر گفته‌اند: جعده، دختر اشعث بن قيس، امام مجتبی را مسموم كرد؛ سدی گفته: يزيد مخفيانه به او پيام داد كه اگر حسن را مسموم كنی، من با تو ازدواج خواهم كرد، پس جعده مسمومش كرد، وقتی امام حسن از دنيا رفت، جعده كسی را پيش يزيد فرستاد تا به وعده‌اش وفا كند، يزيد در جواب گفت: سوگند به خدا! ما از كاری كه با حسن كردی راضی نبوديم؛ آيا در حق خودمان به آن رضايت خواهيم داد؟ شعبی گفته: معاويه مخفيانه به او پيام داد و گفت: حسن را مسموم كن تا تو را به ازدواج يزيد درآورده و صدهزار درهم به تو بدهم. وقتی حسن از دنيا رفت، كسی را پيش معاويه فرستاد تا از او درخواست كند كه به وعده‌اش وفا کند، معاويه مال را برای او فرستاد و گفت: من يزيد را دوست دارم و اميد به زنده بودن او دارم، اگر اين مسأله نبود، من تو را به ازدواج او درمی‌آوردم. ابن سعد نیز در طبقاتش گفته است: معاويه چندين بار امام حسن (عليه‌السلام) را مسموم كرد؛ زيرا او و برادرش حسين به شام می‌آمدند.
متن مقاله
تاریخ خود گواه بر این مطلب است که امام حسن (علیه‌السلام) با مکر و حیله و دسیسه‌ی معاویه به شهادت رسید. چرا که او پسر پیامبر اکرم را سد افکار شوم و پلیدش می‌دانست، لذا به فکر چاره افتاد و با وعده‌های کذایی خود (یعنی دادن صد هزار دینار و درهم و نیز ازدواج با پسرش یزید) دختر اشعث، همسر امام حسن (علیه‌السلام) را فریب داد و او با زهر و سمی کشنده و خورانیدن آن به امام حسن (علیه‌السلام)، آن امام همام را به شهادت رسانید؛ اما افرادی جاهل مانند ابن‌تیمیه می‌گوید: «اما این سخن که معاویه به حسن (علیه‌السلام) زهر داد، از چیزهایی است که هرچند برخی از مردم نقل می‌کنند، ولی با دلایل شرعی و اقرار معتبر ثابت نشده و کسی آن را با قاطعیت بیان نکرده است و این چیزی است که نمی‌توان به آن از روی اعتقاد علم و یقین پیدا کرد... و دیگر اینکه شک و تردیدی نیست که حسن (علیه‌السلام) در مدینه بود و معاویه در شام...»[1]
در جواب او دلایل و شواهد مستدل تاریخی موجود است و کذب یا جهل سخنان او آشکار می‌شود، ازجمله اینکه:
سبط ابن جوزی حنفی در باب سبب وفات امام حسن مجتبی (عليه‌السلام)، بعد از ذكر گروهی از علمای اهل سنت كه اعتقاد به دستور معاويه برای مسموميت امام حسن داشتند، می‌نويسد: «علمای تاريخ ازجمله ابن‌عبدالبر گفته‌اند: جعده، دختر اشعث بن قيس، همسر امام مجتبی (عليه‌السلام) آن حضرت را مسموم كرد؛ سدی گفته: يزيد بن معاويه مخفيانه به او پيام داد كه اگر حسن را مسموم كنی، من با تو ازدواج خواهم كرد، پس جعده مسمومش كرد، وقتی امام حسن از دنيا رفت، جعده كسی را پيش يزيد فرستاد تا به وعده‌اش وفا كند، يزيد در جواب گفت: سوگند به خدا! ما از كاری كه با حسن كردی راضی نبوديم؛ آيا در حق خودمان به آن رضايت خواهيم داد؟ شعبی گفته: معاويه مخفيانه به او پيام داد و گفت: حسن را مسموم كن تا تو را به ازدواج يزيد درآورده و صد هزار درهم به تو بدهم. وقتی حسن از دنيا رفت، كسی را پيش معاويه فرستاد تا از او درخواست كند كه به وعده‌اش وفا کند، معاويه مال را برای او فرستاد و گفت: من يزيد را دوست دارم و اميد به زنده بودن او دارم، اگر اين مسأله نبود، من تو را به ازدواج او درمی‌آوردم؛ (شعبی گفته: دليل اين سخن اين است كه امام حسن (عليه‌السلام) در هنگام مرگ خودش در حالی‌كه از كار معاويه باخبر شده بود، می‌گفت: تو شربت او را ساختی و او به آرزويش رسيد، سوگند به خدا كه او به وعده‌ای كه داده است، وفا نخواهد كرد و به آن‌چه گفته عمل نخواهد كرد.
جدم (ابن جوزی حنبلی) در كتاب الصفوة گفته: يعقوب بن سفيان در تاريخش نوشته: جعده همان كسی است كه امام حسن را مسموم كرد و شاعر در اين‌باره گفته: (ای دنيا) فريب می‌دهی! چه مقدار شيرينی (كه می‌توانی همه مردم را فريب بدهی!)؛ با وجود فشار اندوه، اما باز مردم را به خود شاد می‌كنی!؛ اندوهی كه به خاطر وفات رسول خدا و وصی او و شهادت حسين و مسموميت حسن بود!
ابن سعد نیز در طبقاتش گفته است: معاويه چندين بار امام حسن (عليه‌السلام) را مسموم كرد؛ زيرا او و برادرش حسين به شام می‌آمدند.»[2]
طبرانی از ابوبکر بن حفص روایت می‌کند که می‌گوید: «سعد و امام حسن (علیه‌السلام) در زمان معاویه از دنیا رفتند و مردم معتقد بودند که معاویه به امام حسن (علیه‌السلام) زهر داده است.»[3]
حاکم نیشابوری در مستدرک خود به نقل از قتاده می‌گوید: «جعده دختر اشعث به شوهر خود حسن (علیه‌السلام) زهر داد و برای این کارش پول گرفت.»[4]
ابن عبدالبر در کتاب خود می‌گوید: «به حسن بن علی زهر داده شد و همسرش دختر اشعث به او زهر داد و برخی گفته‌اند که دختر اشعث این کار را به امر معاویه انجام داد.»[5]
بزرگانی از علمای اهل سنت مثل مدائنی و هم‌چنین بلاذری و دیگران، معاویه را مسبب به شهادت رسانیدن امام حسن (علیه‌السلام) می‌دانستند. متاسفانه، علمای اهل سنت، به خاطر حفظ آبروی خلفا، از نقل بسياری از جنايات آنها احتراز كرده‌اند و يا در صورت نقل مطلب در كتابی، دست به تحريف آن زده‌اند! كه این مورد یکی از موارد تحريف شده و یا مخفی شده توسط علمای اهل سنت است، این مقدار مطلب در مورد یک واقعه تاریخی آن را اثبات می‌کند و اگر در این مورد تشکیک شود، بسیاری از وقایع تاریخی مشکوک می‌شود.
پی‌نوشت:
[1]. منهاج السنه النبویه٬ ابن تیمیه٬ موسسه قرطبه٬ قاهره٬ مصر٬ ج۴ ص۴۶۹-۴۷۰.
[2]. «قال علماء السير: منهم ابن عبد البر سمته زوجته جعدة بنت الأشعث بن قيس الكندي.
وقال السدي: دس اليها يزيد بن معاوية أن سمي الحسن وأتزوجك فسمته فلما مات ارسلت الي يزيد تسأله الوفاء بالوعد فقال أنا والله ما ارضاك للحسن افنرضاك لأنفسنا.
وقال الشعبي: إنما دس اليها معاوية فقال سمي الحسن وأزوجك يزيد وأعطيك مائة الف درهم فلما مات الحسن بعث الي معاوية تطلب انجاز الوعده فبعث اليها بالمال وقال: إني احب يزيد وأرجو حياته لولا ذلك لزوجتك اياه؛ وقال الشعبي: ومصداق هذا القول أن الحسن كان يقول عند موته وقد بلغه ما صنع معاوية لقد عملت شربته وبلغ امنيته والله لا يفي بما وعد ولا يصدق فيما يقول.
وقد حكي جدي في كتاب الصفوة قال: ذكر يعقوب بن سفيان في تاريخ أن جعدة التي سمته وقال الشاعر في ذلك:
تغر فكم لك من سلوة تفرح عنك غليل الحزن بموت النبي وقتل الوصي وقتل الحسين وسم الحسن
وقال ابن سعد في الطبقات: سمه معاوية مرارا لأنه كان يقدم عليه الشام هو وأخوه الحسين (ع).» سبط بن جوزی حنفی، تذكرة الخواص، ص191ـ 192. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. «ان سعد بن ابی وقاص و الحسن بن علی ماتا فی زمن معاویه فیرون انه سمه.» معجم الکبیر٬ طبرانی٬ مکتبه العلوم و الحکم٬ موصل٬ عراق٬ ج۳ ص۷۱ حدیث۲۶۹۴.
[4]. «... سمعت جعده ابنه الاشعث بن قیس الحسن بن علی و کانت تحته ورشیت علی ذلک مالا.» مستدرک علی الصحیحین٬ حاکم نیشابوری٬ دار الکتب العلمیه٬ بیروت٬لبنان٬ ج۳ ص۱۹۳ حدیث۴۸۱۵. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. «... سم الحسن بن علی سمته امرئته بنت الاشعث و قالت طائفه: کان ذلک منها بتدسیس معاویه....» الاستیعاب٬ ابن عبدالبر٬ دارالجیل٬ بیروت٬ لبنان٬ ج۱ ص۱۱۴-۱۱۵. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
افزودن نظر جدید