پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شاید تاکنون نام فرقه «تیمیه» را نشنیده باشید. فرقه تیمیه به پیروان ابن تیمیه اطلاق می‌شود که وهابیت نمونه بارز آن هستند. وهابی‌ها خود را اهل سنت یا سلفی می‌نامند، اما در حقیقت آنان پیروان ابن تیمیه هستند و نام فرقه تیمیه، برای آنان مناسب‌تر است.
چنان‌که در مقاله‌ای بیان شده است که مذهب حنبلی در طول تاریخ به سه جریان تقسیم شده است.[1] این سه جریان، اگر چه از نظر فقهی، پیرو احمد بن حنبل هستند، اما از نظر عقیدتی اختلاف اساسی با یکدیگر دارند. این اختلافات تا جایی پیش رفت که هم‌دیگر را متهم به بدعت می‌کردند. گروهی در بحث صفات الهی، منزهه و گروهی، مشبهه بودند. فرقه سوم که همان فرقه «تیمیه» است، در بحث فقهی، مانند دو جریان دیگر پیرو فقه احمد بن حنبل بود، اما یک اختلاف اساسی با دو جریان دیگر حنبلی داشت. ابن تیمیه در مسئله قبور و مسائل مربوط به آن، با دو جریان دیگر حنبلی، اختلاف اساسی داشت.[2]
به عبارت دیگر همه حنابله به تعظیم و بزرگداشت قبور باور داشتند، اما ابن تیمیه با حمله کردن به این عقیده، حنابله را متهم به شرک کرد. محمد بن عبدالوهاب نیز که دقیقاً افکار ابن تیمیه را اجرا می‌کرد، در همین راستا قدم برداشت و کسانی‌که در مسئله قبور با او مخالف بودند را تکفیر کرد. وی در بیانیه‌ای با عنوان «نواقض الاسلام» ده مورد را از نواقض اسلام شمرد. وی شماره اول را به کفر زیارت کنندگان قبور اختصاص داد.[3]
بنابراین عقاید ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب در بحث قبور، هیچ ارتباطی به حنابله و سلف ندارد؛ زیرا ابن تیمیه اولین کسی است که بزرگداشت قبور را به شدت نفی کرده است و آن را مصداق  شرک و کفر شمرد. وهابیت نیز به پیروی ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب، بزرگداشت قبور و تبرک و توسل به صالحان را مصداق بدعت و گمراهی می‌دانند.[4] بنابراین مذهب حنبلی در طول تاریخ، روندی تکفیری داشته است. مذهب حنبلی تا قبل از ابن تیمیه، برای قبور و بزرگداشت آن احترام قائل بود، با آمدن ابن تیمیه، زیارت قبور شرک شمرده شده و با آمدن محمد بن عبدالوهاب زیارت قبور، کفر شمرده شده است و امروز مفتیان وهابی چنین عقیده‌ای دارند. از این رو وهابیت را «تیمیه» نامیدن بهترین نام‌گذاری است.

نویسنده: مجتبی محیطی

پی‌نوشت:

[1]. وهابیت، سلفی یا حنبلی؟
[2]. فرحان مالکی، حسن، نگاهی به غلو اندیشی و افراط گرایی علمای معاصر عربستان، موسسه فرهنگی هنری آفتاب خرد، تهران، 1396ش، ص70-71.
[3]. مجموعة رسائل في التوحيد والإيمان (مطبوع ضمن مؤلفات الشيخ محمد بن عبد الوهاب، تحقیق: إسماعيل بن محمد الأنصاري، الناشر: جامعة الإمام محمد بن سعود، الرياض، المملكة العربية السعودية  ص: 385. «(الأول) : الشرك في عبادة الله تعالى، قال الله تعالى: {إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ} 1. وقال: {إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ} 2؛ ومنه الذبح لغير الله كمن يذبح للجن أو للقبر».
[4]. فرحان مالکی، حسن، نگاهی به غلو اندیشی و افراط گرایی علمای معاصر عربستان، موسسه فرهنگی هنری آفتاب خرد، تهران، 1396ش، ص72.