1. پلوراليسم دينی

از تعاليم دالايی لاما برمی‌‏آيد که او در زمينه معنويت و دينداری، قائل به تنوّع، تکثّر و به ‏اصطلاح پلوراليسم است. وی انتخاب يک دين را مانند انتخاب يک غذا دانسته و رسيدن به حقيقت را منحصر به هيچ دينی نکرده و تمامی راه‌‏های قرارگرفته در پيش روی انسان را مسير درست و مناسب می‌‏داند و مي‏گويد: «پنج ميليارد انسان روی کره زمين زندگی می‌کنند و من معتقدم به پنج ميليارد دين نياز داريم.»[1] در حاليکه بايد گفت که دين حق در هر زمانی، يکی بيش نيست؛ زيرا آموزه‏‌های اديان موجود گاهی متناقض و متعارض‏ اند و معلوم است که نمی‌شود دو کار متناقض انسان را به يک نتيجه - که سعادت دنيا و آخرت باشد - برساند. قرآن مجيد هم پلوراليسم را مردود دانسته و می‌فرمايد: «هر کس غير از اسلام دينی را بجويد، هرگز از او پذيرفته نخواهد شد و او در آخرت از زيان‏کاران خواهد بود.»[2]

2. هدف زندگی

انسان بالفطره موجودی کمال طلب بوده که در مسير رسيدن به کمال؛ دارای اهدافی مقدماتی و نهایی در فرايند زندگی خود می‌باشد. اسلام، کمال و هدف نهايی و آخرين پله نردبان ترقی انسان را، قرب به خدا معرفی مي‏کند كه همه كمالات جسمی و روحی، مقدمه رسيدن به آن بوده و بالاترين، ناب‏‌ترين، گسترده‏‌ترين و پايدارترين لذت، از وصول به مقام قرب حاصل می‌‏شود. دالايی لاما در اظهارنظرهای دور از فطرت و عقلانيت در جواب به پرسش‌‏هايی از قبيل به کجا آمده‏‌ام و به كجا می‌روم و کمال نهايی چيست؟ رسيدن به شادی را بالاترين هدف دانسته و مي‏گويد: «به اعتقاد من مهم‏ترين هدف زندگی ما رسيدن به شادی است.»[3] وی سعی مي‏کند شعار فريبنده شادی را تکرار و در سخنرانی‌ها و نوشته‏‌های خود بر آن پای فشارد. توجه دالايی لاما به شادی به صورتی است که يک کتاب مستقل در مورد ديدگاه‏‌های او در باب شادی به نگارش درآمده ‏است. دالايی لاما در کتابهای خود مقصود از شادمانی را، شادمانی دنيوی و حسی معرفی کرده و هر چيزی که به نوعی شادی ايجاد کند از استعمال مواد مخدر گرفته تا سرقت و هم‏جنس‌‏بازی را مجاز مي‏شمارد. وقتی از وی مي‏پرسند بزرگ‏ترين آرزويت چيست؟ در پاسخ مي‏گويد: «خوراكی خوب و خوابی خوش.»[4] از اين جمله هدف و کمال دالايی لاما مشخص می‌‏شود.

3. تناسخ

به عقيده معتقدين به تناسخ، آنگاه‏ که انسان می‌‎ميرد؛ روح او به اين جهان بر می‌گردد و در اين بازگشت، برای خود بدنی لازم دارد كه با آن به زندگی مادی ادامه دهد و اين بدن جديد، گاهی نبات است و گاهی حيوان است و گاه انسان. عقيده به انتقال روح از يک فرد به بدن ديگر، نقش مؤثری براى استعمارگران ايفا مي‏کند، چرا که اقوام محروم و استثمارشده را به استقبال از انواع ناملايمات و محروميت‌ها به ‏عنوان يک وسيله تکامل، دعوت و آنها را به پذيرش زندگى ملالت‏‌بار، تشويق مي‏کند. دالايی لاما قائل به تناسخ بوده و مي‏گويد: «اگر آدم به تناسخ معتقد باشد، فکر مي‏کنم راهی برای کاهش درد و رنج هست.»[5]

4. رنج

يکی از آموزه‏‌های مهم در عرفان‌های نوپديد، مسئله رنج در زندگانی و راه‌های برون‏‌رفت از اين مسئله با ترویج تناسخ می‌‏باشد. در اين ميان، آيين بودا اين مسئله را پررنگ‌‏تر از ديگر آيين‏‌ها مطرح کرده است. دالايی لاما نيز که به رهبر بودائيان جهان شهرت يافته، با پيروی از اصل رنج در بوديسم، با نگاهی مأيوسانه و بدبينانه به رنج می‌‏گويد: «معمولاً به هنگام تولد هر فردی مي‏گويند تولدت مبارک؛ درحالي‏که روز تولد شما در حقيقت روز تولد درد و رنج بوده است؛ اما هيچ‏کس نمی‌‏گويد روز درد و رنجت مبارک...».[6]

پی‌نوشت:

[1]. هنر شادمانگي، دالايي لاما، حميد رفيعي ص‏294.
[2].«وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِينَ» آل عمران/85.
[3]. هنر شاد زيستن، دالايي لاما، انوشيرواني، ص‏21.
[4]. akhlagh.porsemani.ir.
[5]. هنر شادمانگي، دالايي لاما، ترجمه حميد رفيعي، ص‏142.
[6]. هنر شاد زيستن، دالايي لاما، ترجمه انوشيرواني، ص‏152.