- حدیث «مؤاخات»؛ پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دو مرتبه میان مسلمانان عقد اخوت و برادری برقرار فرمود؛ مرحله اول در مکه مکرمه و مرحله دوم در مدینه منوّره و از میان مسلمانان، امیرمؤمنان (علیه السّلام) را به برادری خویش برگزید. در ماجرای اجرای عقد اخوت میان مهاجر و انصار در مدینه، پس از آن که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هر یک را با دیگری برادر نمود امیرمؤمنان (علیه السّلام) با چشمانی گریان نزد حضرت آمد عرضه داشت: «یا رسول الله آخیت بین أصحابک و لم تؤاخ بینی و بین أحد فقال له رسول الله أنت أخی فی الدّنیا و الآخرة[1] ای پیامبر خدا! همه را با هم برادر کردی، به جز من. پیامبر فرمود: علی جان! تو در دنیا و آخرت برادر منی!» ابن عبد البر در شرح حال امیرمؤمنان (علیه السّلام) به عنوان یکی از فضایل آن حضرت می‌نویسد: «آخی رسول الله بین المهاجرین، ثمّ آخی بین المهاجرین و الأنصار، و قال فی کلّ واحدة منهما لعلی: أنت أخی فی الدّنیا و الآخرة[2] پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بین مهاجران، عقد برادری بست، سپس بین مهاجران و انصار و در هر یک از این دو مراسم به علی (علیه السّلام) فرمود: تو در دنیا و آخرت برادر من هستی!» و ابن اثیر در «اسد الغابة» می‌نویسد: «و آخاه رسول الله مرّتین فانّ رسول الله آخی بین المهاجرین ثمّ آخی بین المهاجرین و الأنصار بعد الهجرة و قال لعلی فی کلّ واحدة منهما أنت أخی فی الدّنیا و الآخرة[3] رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دوبار، علی (علیه السّلام) را به برادری انتخاب نمود؛ زیرا آن حضرت یک بار بین مهاجران عقد اخوت بست و بار دیگر پس از هجرت، بین مهاجران و انصار و در هر مرتبه به علی (علیه السّلام) فرمود: تو برادر من در دنیا و آخرت هستی!»
حدیث «من أطاع علیّا فقد أطاعنی»؛ از روایاتی که عصمت مطلق امیرمؤمنان (علیه السّلام) و به تبع آن شایستگی وی برای خلافت را به اثبات می‌رساند، روایت «من أطاع علیّا فقد أطاعنی» است. این روایت با سندهای صحیح در منابع اهل‌سنت و مورد قبول وهابیت نقل شده که به دو مورد آن اشاره می‌نماییم: «عن أبی ذرّ قال: قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) لعلیّ بن أبی طالب رضی الله عنه: من أطاعنی فقد أطاع الله، و من عصانی فقد عصی الله، و من أطاعک فقد أطاعنی، و من عصاک فقد عصانی[4] ابوذر غفاری گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) خطاب به علی بن ابی طالب (علیه السّلام) فرمود: هر که از من اطاعت کند از خداوند اطاعت کرده و هر که از من سرپیچی کند از خداوند سرپیچی کرده؛ و یا علی! هر که از تو اطاعت کند از من اطاعت کرده و هر که از تو سرپیچی کند، از من سرپیچی کرده است.» روایت بالا با سند صحیح دیگری که به امضای «ذهبی» نیز رسیده، روایت شده: «عن أبی ذرّ قال: قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) لعلیّ بن أبی طالب رضی الله عنه: من أطاعنی فقد أطاع الله، و من عصانی فقد عصی الله، و من أطاعک فقد أطاعنی، و من عصاک فقد عصانی[5] ابوذر غفاری گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) خطاب به علی بن ابی طالب (علیه السّلام) فرمود: هر که مرا اطاعت کند، خداوند را اطاعت کرده و هر که از من سرپیچی کند از خداوند سرپیچی کرده؛ و هر که از علی (علیه السّلام) اطاعت کند از من اطاعت کرده و هر که از علی (علیه السّلام) سرپیچی کند، از من سرپیچی کرده است.»
حدیث «من فارق علیّا فقد فارقنی»؛ از جمله روایاتی که به عنوان ادلّه خلافت امیرمؤمنان (علیه السّلام) مورد استناد قرار گرفته، روایت «من فارق علیّا فقد فارقنی» است؛ طبق این روایت، هر که با علی بن ابی طالب (علیه السّلام) نباشد و از آن حضرت دوری ورزد، در حقیقت از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و خداوند دوری ورزیده است. به این ترتیب تکلیف کسانی که پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مسیر دیگری را انتخاب کرده و یا با آن حضرت جنگیده‌اند روشن می‌گردد. این روایت با چندین سند از ابوذر غفاری، عبدالله بن عمر، بریده، و ابوهریره نقل شده که این میان، روایت ابوذر غفاری با سند معتبر نقل شده است. احمد بن حنبل این روایت را با سندی که در پاورقی می‌آید نقل کرده: «عن ابی ذرّ، قال: رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله): یا علیّ، إنّه من فارقنی فقد فارق الله، و من فارقک فقد فارقنی[6] ابوذر گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: ای علی! همانا هر که از من جدا شود، از خداوند جدا شده و هر کس از تو جدا شود، از من جدا شده.»

پی‌نوشت:

[1]. سنن الترمذی، ترمذی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 5، ص 636.
[2]. الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، إبن عبد البر، دارالجیل، بیروت، ج 3، ص 1098.
[3]. أسد الغابة فی معرفة الصحابة، عز الدین بی الأثیر، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج 4، ص 100.
[4]. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 3، ص 139. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، دار الکتب العلمیة، بیروت، ج 3، ص 131. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. فضائل الصحابة، شیبانی، مؤسسة الرسالة، بیروت، ج 2، ص 961.