پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حماسه کربلا، بزرگ‌ترین و دل‌خراش‌ترین واقعه تاریخ است که پس از گذشت سال‌ها هنوز زنده مانده و پس از چهارده قرن به یاد آن واقعه اشک‌ها ریخته می‌شود و ناله‌ها و فریادها به پا است.
مراسم عزاداری امام حسين (علیه السلام) بعد از شهادت ایشان، نخستین بار در روز یازدهم محرم سال ۶۱ هجری در کنار اجساد مطهر شهیدان توسط اهل‌بیت (علیهم السلام) برگزار گردید. پس از آن هنگام ورود کاروان اسیران به کوفه، امام زین‌العابدین و حضرت زینب و ام کلثوم (علیهم السلام) برای مردم کوفه که برای تماشا آمده بودند، سخنرانی کردند. در پی این سخنرانی‌ها صدای ضجه و گریه از خانه‌ها و مردم کوفه بلند شد. که به نوعی عزاداری برای شهدا و افشاگری امویان بود. پس از ورود کاروان اسراء به شام و خطابه‌خوانی امام سجاد (علیه السلام) در شام، اهل بیت به مدت سه روز به طور رسمی در شام عزاداری کردند.[۱] در پی آن خطابه و این عزاداری‌ها، انقلاب بزرگ فکری در شام پدید آمد و اکثر قریب به اتفاق مردم نسبت به دستگاه حاکمه بدبین شدند.
سوگواری برای کشتگان کربلا در چهلم (اربعین) هنگامی که اسیران از شام به سوی مدینه در حرکت بودند راه خود را به سمت کربلا تغییر داه و هنگامی که بدان سرزمین رسیدند با جابر بن عبدالله انصاری صحابی پیامبر و تعدادی از بنی هاشم مواجه شدند و در آنجا به سوگواری و نوحه‌سرایی پرداختند. عزاداری بعدی در مدینه برپا شد. پس از ورود اهل‌بیت به مدینه عزای عمومی بر پا گردید و مردم مدینه ناله و ضجه کردند. پس از آن حلقه‌های عزاداری توسط اشخاص و افراد سرشناس بر پا شد. از جمله کسانی که در مدینه مجلس‌ عزاداری بر پا کرد، حضرت زینب (سلام الله علیها) بود. این عزاداری مدینه را در آستانه انفجار و حرکت عمومی قرار داد و عمر بن سعد جریان را به یزید گزارش داد و اعلام کرد که تحقیقاً وجود زینب کبری (سلام الله علیها) در مدینه اندیشه‌ها را تحریک می‌کند، زیرا او سخنور و دانا و باهوش است. خود و کسانی که با او همراهی می‌کنند، در نظر دارند برای خون‌خواهی حسین قیام کنند.[۲] تا این که حضرت زینب به شام یا مصر تبعید و رحلت فرمود.[۳]
در عصر امام پنجم شیعیان (که خود در کربلا حضور داشت) و امام ششم شیعیان که مصادف با دوران ضعف بنی امیه بود، عزاداری به‌صورت مراسم سالانه رواج یافت. سایر امامان شیعه نیز در برگزاری مراسم سالانه برای کشتگان کربلا اهتمام داشتند. در این دوران تعداد زیادی از شاعران شیعه نیز اشعاری در مراثی حسین (علیه السلام) سرودند.
در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشکیل دولت‌های آل‌بویه در عراق و حمدانیون در سوریه و فاطمیون در مصر، مذهب شیعه گسترش و مراسم عزاداری توسعه یافت و در بسیاری از شهرها روز عاشورا تعطیل و عزای عمومی اعلام گردید.
امروزه در سراسر جهان اعم از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی عزاداری امام حسین (علیه السلام) به‌صورت باشکوه برپا می‌شود و این مجالس در سراسر عالم ثمرات فراوانی داشته است و بسیاری از افراد به سبب محبت و عشق به امام حسین (علیه السلام) به مذهب شیعه تشرف یافته‌اند.[۴]
در طول تاریخ برای هیچ فردی به این اندازه عزاداری و نوحه‌سرایی نشده است و این نهایت مظلومیت و حقانیت امام حسین (علیه السلام) را می‌رساند. حتی قبل از شهادت ایشان هم انبیاء الهی برای ایشان گریه و آه و ناله نموده‌اند [۵] که اولین آن‌ها حضرت آدم (علیه السلام) بود که برای امام حسین عزاداری نمود.

پی‌نوشت‌ها:

[۱]. تاریخ طبری (ترجمه)،  طبری، محمد بن جریر، مترجم: پاینده، ابو القاسم، ناشر:اساطیر، محل نشر:تهران، سال نشر:  ١٣۶٢،  جلد: 7، ص 3074.
[۲]. ثوره الحسین فی الوجدان الشعبی، محمد مهدی شمس الدین، بیروت، دار الاسلامیه، ۱۴۰۰ق، ص۲۶۵.
[۳]. ابوالحسن یحیی بن حسن علوی، اخبار الزینبات، ناشر آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، بی‌تا، ص 9، 10 و 30. البته علامه محسن امین مزار حضرت زینب را در مدینه می‌داند و معتقد است که خروج آن حضرت از مدینه ثابت نشده و داستان مسافرت ایشان به اتفاق عبدالله ابن جعفر را محل تردید می‌داند. (ر.ک: السید محسن الامین، اعیان الشیعه، ج 7، ص 141–140، بیروت، دار المعارف).
[۴]. به دو نمونه اشاره می شود: «عشق به امام حسین(ع)،دلیل شیعه‌ شدن ایوان» «یک وهابی با روضه امام حسین(ع) شیعه شد»
[۵]. بنگرید به «گریه پیامبران بر مصیبت امام حسین»

برگرفته از سایت جامع فرهنگی مذهبی شهید آوینی.