شیخ حبیب الجفری: طواف دور قبور، از نظر ما، شرعاً حرام است؛ زیرا طواف فقط برای کعبه تشریع شده؛ اما اینجا دو مشکل وجود دارد: مشکل اول اینکه آیا مسئله طواف بر قبور و مسئله تویل، مختص صوفی‌ها است؟ این خلط امور است. این مسائل، فقهی است.

مجری: به نظر شما این مسائل، عقیدتی نیست؟
الجفری: اینجا مسئله دیگری مطرح است و آن اینکه بسیاری از قضایایی که علمای ما، یعنی حافظان حدیث و فقها، در درجه حلال و حرام قرار داده بودند و یا اگر خیلی دست بالا فرض کنیم، در درجه فروع عقیدتی قرار داده بودند، بعدها به نام اصول عقیده نامیده شد و مخالفان آنها، خارج از اسلام قلمداد شدند.

مجری: پس طواف به نظر شما از فروع است؟
الجفری: نه تنها از فروع عقیده است، بلکه از فروع حلال و حرام است؛ زیرا طواف کردن دور چیزی، به منزله عبادت آن چیز نیست. اگر این طور بود، ما بندگان کعبه بودیم؛ زیرا دور آن طواف می‌کنیم!
طواف دور قبرها، حرام است، اما وقتی ما آن را از حرام به شرک تبدیل می‌کنیم؛ اینجا است که پای شمشیر و نیروهای نظامی به میان می‌آید. اینجا است که پای حذف دیگران و تکفیر به میان می‌آید. اینجا است که دعوای میان مدارس اسلامی، پدید می‌آید.

مجری: پس به نظر شما، طواف بر قبور حرام است ولی این حرام مسئله‌ای فقهی است نه اعتقادی؟
الجفری: بدون شک! این فقط اعتقاد من به تنهایی نیست. علمای اسلامی، این را در کتاب‌هایشان ذکر کرده‌اند. اگر کتب فقه را بنگریم، این را مشاهده می‌کنیم.
یعنی قبل از 200 سال قبل (ظهور وهابیت) یا به طور دقیق‌تر، قبل از قرن 8 هجری (ظهور ابن‌تیمیه)، این مسئله از ابتدای فقه، بیشتر رنگ و بوی فقهی داشت؛ یعنی مسئله بنای قبور و طواف قبور و ... از قضایای فقهی بود، ولی از ابتدای قرن 8 و نیز در دو قرن اخیر، این مسئله، جزء عقیده و اصول عقیده قرار گرفت و اگر کسی از آن رأی خارج شود، از دایره اسلام خارج می‌شود!
من برای شما نمونه‌هایی ارائه می‌کنم:
در موسم حج بودم و بعضی از علما را زیارت کردم؛ یکی از آنها از غلوی شکایت کرد که به نظر وی در کنار قبر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله انجام می‌گیرد. او گفت: من هفته قبل، در کنار قبر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، شرک اکبر را ملاحظه کردم؛ بعضی اشخاص در کنار قبر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله سجده می‌کنند. در جواب او گفتم: سجده فقط زمانی شرک محسوب می‌شود که به قصد عبادت باشد؛ ولی هیچ مسلمانی معمولاً این نیت را ندارد؛ سجده اگر به قصد احترام باشد، گناه دارد و حرام است. زیرا سجده، در شریعت‌های قبلی جایز بود: حضرت یعقوب، همسر و فرزندانش، برای حضرت یوسف سجده کردند. ملائکه نیز برای حضرت آدم سجده کردند. در امور عقیدتی، هیچ اختلافی بین شریعت‌های آسمانی وجود ندارد.

مجری: بنابراین فقط زمانی که مقصود از سجده، عبادت باشد، شرک محسوب می‌شود!
الجفری: بله! و این نیت در میان مسلمانان وجود ندارد و اگر مقصود از این سجده، احترام باشد، حرام است.
سجده در شریعت‌های قبلی جایز بود، به همین دلیل است که حضرت یعقوب و پسرانش یر حضرت یوسف سجده کردند. آیا شریعت‌های قبلی برای ما باقی می‌ماند؟ در این مسئله اختلاف وجود دارد.
زیرا شرع ما برخی از احکام قبلی را نسخ کرد، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از سجده بر غیر خدا، ما را نهی کرده است و این کار برای ما حرام شد. آیا می‌دانید فرق در کجاست؟ در هر دو حالت این کار ممنوع است، اما فرق در نحوه رفتار با این فرد خاطی است.
شخصی به من گفت: من کسی را که کنار قبر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله سجده کرده بود را هُل دادم و گفتم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله از این کار بیزار است.
در جوابش گفتم: اگر به جلد 4 کتاب «سیر اعلام النبلاء» ذهبی مراجعه می‌کردی، متوجه می‌شدی که وی می‌گوید: اگر کسی کار بدی کرد و نزد قبر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله سجده کرد، ما باید به مهربانی او را تذکر دهیم؛ زیرا او هم کار بدی مرتکب شده و هم کار نیکویی انجام داده؛ او این کار را فقط به نیت دوستی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله انجام می‌دهد و این حب و دوستی است که معیار و متمایز کننده بین اهل بهشت و جهنم است. این کلام حافظ ذهبی است که بر اساس علم و درایت است. ذهبی می‌گوید: این کار خطا و حرام است و ما ضد آن هستیم (ما اتفاق داریم که سجده بر قبور و طواف بر آن حرام است) اما کیفیت تعامل با خطاکار را به ما می‌آموزد.
ما امروز درگیر نزاع‌های زیادی هستیم و لازم نیست که درگیر نزاع‌های داخلی در میان امت اسلامی شویم.