پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برخی از مخاطبین شبکه‌های اجتماعی، بررسی وقایع تاریخی و رفتار و کردار پیشینیان را امری بیهوده می‌دانند. ایشان با عباراتی همچون "خجالت‌آور بودن صحبت بر سر مسئله‌ای که چند صد سال قبل اتفاق افتاده است" و یا "نبش قبر کردن رفتار پیشینیان"، عملکرد تاریخ‌نویسان و خوانندگان تاریخ را به چالش می‌کشانند و در پی مذمت تاریخ هستند؛ به عنوان مثال، مسئله اختلاف میان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و خلفای صدر اسلام از دیدگاه برخی، نبش قبر کردن وقایع تاریخی است. این در حالی است که قرآن و روایات و کلام بزرگان بر اهمیت بررسی تاریخ و وقایع آن دلالت دارد و بر آن تاکید می‌کند.

قرآن کریم به عنوان متن اصیل تمام مسلمانان، اهمیت ویژه ای به بررسی تاریخ داده است؛ اساساً بخشی از قرآن به داستان پیشینیان اختصاص داده شده است و اقوال، رفتار و کردار آنها مورد توجه قرار گرفته است. بخشی از سوره بقره به داستان قوم بنی اسرائیل پرداخته است و داستان ملکه سبأ و حضرت یوسف (علیه‌السلام) نیز در سوره‌های دیگر قرآن اشاره شده است. از سوی دیگر برخی از آیات، به آثار برآمده از بررسی تاریخ اشاره دارد. مثلا آیه «لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ، مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَی (یوسف/111) در سرگذشت آنها درس عبرتی برای صاحبان اندیشه بود! اینها داستان دروغین نبود. (بلکه وحی آسمانی است)» مسئله عبرت‌آموزی از داستان‌های گذشتگان را مطرح کرده است.

در روایات نیز توجه به گذشته و تاریخ آنها مورد تأکید قرار گرفته است. این نکته به ویژه در کتاب نهج البلاغه و سخنان امیرالمومنین(علیه‌السلام) وارد شده است؛ به عنوان نمونه ابن ابی‌الحدید به نقل از حضرت می‌نویسد: «پسرم! درست است كه من به اندازه پيشينيان عمر نكرده‌‏ام، امّا در كردار آنها نظر افكندم و در اخبارشان انديشيدم و در آثارشان سير كردم تا آنجا كه گويا يكى از آنان شده‏‌ام، بلكه با مطالعه تاريخ آنان، گويا از اوّل تا پايان عمرشان با آنان بوده‏‌ام، پس قسمت‏‌هاى روشن و شيرين زندگى آنان را از دوران تيرگى شناختم و زندگانى سودمند آنان را با دوران زيان بارش شناسايى كردم؛ سپس از هر چيزى مهم و ارزشمند آن را و از هر حادثه‌‏اى، زيبا و شيرين آن را براى تو برگزيدم.»(1)

بزرگان جهان اسلام نیز به تاریخ توجه داشته و به همین علت، کتبی در این راستا تألیف کرده اند؛ به عنوان نمونه کتاب تاریخ طبری که یکی از کهن‌ترین کتب تاریخی است، به مسائل تاریخی می‌پردازد. همچنین کتاب الارشاد شیخ مفید نیز مسائل تاریخی را مطرح کرده است. جالب توجه است که برخی مانند ابن‌خلدون کتاب تاریخی خود را با نام "العبر" معرفی می‌کند که به نتایج تاریخ یعنی عبرت‌گیری نیز تصریح کند! این همه نشان از اهمیت تاریخ نزد بزرگان جهان اسلام است.
با توجه به این مطالب باید گفت که بررسی تاریخ، زمینه ساز عبرت گیری است و همچون نقشه راهی برای آیندگان در نظر گرفته می‌شود. از این روی آیات قرآن، روایات و بزرگان جهان اسلام به تاریخ و بررسی وقایع آن اهمیت ویژه‌ای قائلند.

پی‌نوشت:
1. «أَيْ بُنَيَّ إِنِّي وَ إِنْ لَمْ أَكُنْ عُمِّرْتُ عُمُرَ مَنْ كَانَ قَبْلِي فَقَدْ نَظَرْتُ فِي أَعْمَالِهِمْ وَ فَكَّرْتُ فِي أَخْبَارِهِمْ وَ سِرْتُ فِي آثَارِهِمْ...» ابن‌ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، مکتبه آیت الله مرعشی، 1378 ش، ج16، ص67.