پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب _ حقیقت و ماهیت هر فرقه و مسلکی را می توان از منابع و متون معتبر آنها مورد بررسی و شناخت قرار داد؛ فرقه اهل‌حق فاقد کتاب معتبری است که بدون کم و کاست، مورد تایید تمامی فرق باشد. در تایید این ادعا می توان به کلام بزرگان این فرقه استدلال کرد. اما کلام‌ها که مجموعه اشعاری هستند که با گویش‌های کردی و یا احیاناً ترکی توسط بزرگان این فرقه سروده شده و "دفتر" نامیده می‌شوند جای خالی کتب مقدس را برای ایشان پر کرده است و برای ایشان چون وحی مُنزل مورد احترام می باشد.(1)

آن چه از نوشته های مکتوب فرقه  اهل حق به عنوان متن مقدس می توان یافت، مجموعه ای به نام «سرانجام» می باشد. کلام سر انجام، سخنان و اشعار منسوب به سلطان اسحاق بنیانگذار فرقه اهل حق و یاران او را دربر دارد. تعلیمات دفتر سرانجام بالاترین سند مذهبی فرقه اهل‌حق است که شامل سروده های دینی و گفتار بزرگان این مسلک به زبان کردی و به گویش گورانی می باشد که  این مجموعه نیز به صورت جامع و کامل نمی باشد. چون تمام این گفتارها که دستورات دینی و اعتقادی یارسان، قدیم الایام سینه به سینه تا حدود 300 تا 400 سال پیش انتقال پیدا کرده و تا به امروز هیچ گاه به شکل کتابی جامع و شاخص، تدوین و گردآوری نشده است. چرا که به علت کثرت و گستردگی این کلام ها و همچنین رازوارانه بودن آن و عدم آگاهی از آن و وجود بینش هایی همچون محافظه کاری و سرپوشی و تأثیر و تسلط برای عدم پیگیری باعث گردیده تا هیچ وقت کسی توان گردآوری آن را در یک مجموعه جامع نداشته باشد و بزرگان اهل حق  بیشتر به تحصیل و تصحیح و پرداختن به این کلام ها در حوزه ی درون گروهی عنایت داشته اند.(2)

 محتوای کلام ها در دفتر سرانجام اغلب، افسانه‌ها و اساطیر خام و غیرعلمی و به صورت مفاهیمی کلی بیان شده اما بزرگان و خواص اهل‌حق آنها را رمز و اشاره می‌دانند. ایوانف در این باره می‌نویسد: «افسانه‌های آنها دارای منطقی بچه‌گانه‌اند، کردها خود این حالت بچه‌گانه را با هوشیاری درک می‌کنند، اما این مساله از ارزش آنها در پیش چشمانشان نمی‌کاهد».(3) نورعلی الهی نیز در برهان الحق با نگاه شک آلود به حجیت این کتاب نگریسته و در وصف آن چنین بیان نموده که: «گویند حجیت دارد» (4) در نتیجه می توان ادعا کرد کتابی معتبر و مقدس که مورد قبول خود جامعه اهل حق باشد وجود ندارد.

پی نوشت:

(1) . برهان الحق، الهی، نورعلی، تهران، جیحون، ص1 ؛ سر سپردگان،خواجه الدین، سید محمد علی، نشر خورشید، تبریز، 1349،ص10

(2) . تاریخ و فلسفه سرانجام، شرحی بر نحله های فکری و اعتقادی در کردستان، طاهری، طیب، اربیل، مکریانی، چاپ اول، 2009 م، ص11

(3) . فرخ‌منش، صحبت، مقدمه‌ای بر دین و روان با تاکید بر اهل‌حق، انتشارات کرمانشاه، چاپخانه نهضت، 1382 شمسی، ص238

(4) . برهان الحق، ص2