پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب _ بر اساس تورات موجود، یهودیان معتقدند برکت الهی از حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) آغاز می شود و پس از او به اسحاق نبی(علیه‌السلام) و از ناحیه اسحاق(علیه‌السلام) به نوادگانش سرایت می کند و حال آنکه شواهدی از همین تورات و نیز عرف رایج در دوران این پیامبران بیانگر آن است که بشارت الهی درباره وارث حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) بر حضرت اسماعیل(علیه‌السلام) تطبیق دارد نه حضرت اسحاق(علیه‌السلام).

خداوند در کتاب های آسمانی که بر پیامبران خویش نازل فرموده است، از حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) به عظمت یاد کرده است. تورات اصلی حضرت موسی(علیه‌السلام) در دسترس نیست تا بدانیم حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) را چگونه ستوده است و درباره او تا کجا سخن گفته است؛ اما تورات کنونی، مهم ترین منبع اطلاعاتی کهن است که درباره این پیامبر الهی به شمار می آید.

گزارش تورات درباره حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) اگر چه در مواردی با گزارش قرآن مطابقت نسبی دارد اما در بسیاری از موارد با آن مخالف و متناقض است. از این رو به نظر می رسد درباره تحریف هایی که در عبارات تورات، روی غرض خاصی صورت گرفته است، حتی در سرگذشت پدر توحید، حضرت ابراهيم(علیه‌السلام) هم اعمال شده است.

بر اساس تورات کنونی برکت الهی از حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) آغاز می شود و پس از او فضائل و مناقب در اصل از آن اسحاق و یعقوب(علیهماالسلام) است که در نسل او ادامه می یابد و بنی اسرائیل گل سرسبد آفرینش هستند و چنین پنداشته اند که سایر مردم به خدمت ایشان گمارده شده اند.

در حالی که تدوین تورات به دست کاتبان یهودی بر اساس تعصب قومی و نژادی انجام شده و حضرت اسماعيل(علیه‌السلام) را که بكر(پسر بزرگ و یگانه) ابراهیم(علیه‌السلام) است(پیدایش، 22: 2) و بر اساس رسوم صحرانشینان، باید وارث مقام پدر باشد، بی بهره گذاشته است.

در تورات آمده است: «ابرام گفت: ای سلطان تعالی یهُوَه مرا چه خواهی داد و من بی اولاد می روم و مختار خانه ام این العاذار دمشقی است؟ و ابرام گفت: اینک مرا نسلی ندادی و خانه زادم وارث من است. در ساعت کلام یهُوَه به وی در رسیده گفت: «این وارث تو نخواهد بود‌ بلکه کسی از صٌلب تو در آید وارث تو خواهد بود.»(پیدایش، 15: 2- 4)

معلوم است که این خطاب در زمانی صورت گرفته که حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) هیچ فرزندی نداشته است و اولین فرزند او وارث او خواهد بود. اینکه تورات می گوید: «آن که از صلب توست وارث تو خواهد بود»، این بشارت بر حضرت اسماعیل(علیه‌السلام) قابل تطبيق است.

اما در تورات موجود آمده است، ساره همسر رسمی ابراهیم بود و رحم او، رحم ابراهیم به شمار می آید و بشارت تنها شامل اسحاق فرزند ساره می شود، اما هاجر مادر اسماعيل، عنوان کنیز داشته و رحم او رحم ابراهيم شمرده نمی شود و در نتیجه، مراد خداوند از وارث حقیقی ابراهیم، اسحاق است نه اسماعیل.( پیدایش، 21: 9ـ 12)

ولی باید گفت اولاً اسماعیل(علیه‌السلام) از صلب ابراهیم به دنیا آمد و هاجر با رضایت ساره همسر ابراهیم(علیه‌السلام) شد(پیدایش، 16: 2) و در این امر فرقی بین ساره و هاجر نیست. پس رحم هاجر هم رحم ابراهیم است و اسماعيل چون بكر ابراهیم است وارث حقیقی مقام پدر است.

ثانیاً مسأله نخست زادگی از مسائل مهم تورات است. بر اساس تعالیم تورات کنونی، فرزند ارشد دارای حق و حقوق خاصی است. تورات می گوید نخست زادگان پسر، دو برابرِ دیگران حق ارث دارند.( تثنیه، 21: 17)

و همچنین در تورات آمده است: اگر مردی دو همسر داشته باشد و از هر دو صاحب پسر شود و پسر بزرگترش فرزند همسر مورد علاقه اش نباشد، حق ندارد ارث بیشتری به پسر کوچکترش؛ یعنی پسر زنی که وی او را دوست دارد بدهد. او باید دو سهم به پسر بزرگترش که نخستین نشانه قدرتش بوده و حق نخست زادگی به او می رسد، بدهد و لو اینکه وی پسر همسر مورد علاقه اش نباشد.(تثنیه 21: 15ـ 17)

اما این قانون در مورد اسماعیل(علیه‌السلام) که فرزند ارشد ابراهیم(علیه‌السلام) است، نقض می شود! بلکه تورات نویسان، پا را فراتر نهاده و او (اسماعیل) را مردی وحشی و کسی که دست همه بر ضدّیت او و دست او بر ضدّیت همه کس دراز است معرفی کردند!( پیدایش، 16: 12)

ثالثاً در فرهنگ طوایف صحراگرد چنین رسم بوده که به فرزند جوان تر چادر و احشام برسد و به فرزند بزرگ تر، ریاست پدر و اوست که به جای پدر می نشیند و این در باره حضرت اسماعیل(علیه‌السلام) صادق بود نه اسحاق(علیه‌السلام).(1)

پی نوشت:
1. عبدالاحد داود، محمد در تورات و انجیل، ترجمه فضل الله نیک آیین، تهران: نشر نو، 1361، ص ۲۹- ۳۰