پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ يكی از ادعاهايی كه همواره از جانب علما و محدثين اهل سنت مطرح می‌شود، برتری ابوبكر بر دیگر اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. بعضی از علمای اهل سنت معتقدند، ابوبکر در زمان حیات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و به همین دلیل افضل مردم بعد از حضرت بوده است.

با بررسی در منابع روایی و تاریخی اهل سنت، به سستی این مطلب پی برده می‌شود و برای بررسی این ادعا چند نکته بیان می‌شود.
نکته اول:
در منابع روایی و تاریخی اهل سنت، نقل شده است که ابوبکر به عدم برتری خود اقرار کرده است. ابن کثیر دمشقی به سخنان ابوبکر بعد از شهادت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) اشاره می‌کند و در کتاب خود می‌نویسد: «اما بعد؛ ای مردم من سرپرست و خلیفه‌ی شما شدم، در حالی که بهترین شما نيستم.» ابن کثیر در ادامه این روایت، بعد از سخنان ابوبکر می‌نویسد: «سند این مطلب صحیح است.»[1]
بر اساس این روایت، ابوبکر به عدم برتری خود اشاره کرده و این سخنان، مهمترین دلیل بر عدم برتری او نسبت به دیگران است. اما شاید کسی بگوید که به دلیل خشوع و فروتنی، ابوبکر این سخن را بر زبان خود جاری کرده است و او قصد داشته تا خود را در جمع اصحاب، انسان خاشع و متواضع نشان دهد.
در پاسخ به این ادعا می‌توان گفت: موضع خلیفه و حاکم جامعه، موضع خشوع و تواضع نیست. قطعاً ابوبکر با نشستن بر کرسی خلافت و حکومت، در خود، برتری مضاعف نسبت به اصحاب و بزرگان احساس می‌کرد و این خود ادعایی بزرگ است که با تواضع و خشوع سازگار نیست.

نکته دوم:
آنچه مشخص است نزدیک‌ترین افراد به خلیفه‌ی اول اهل سنت، عمر بن خطاب بوده است. عمر هنگام اظهار نظر در مورد خلافت ابوبکر، خلافت و نحوه‌ی انتخاب او را شر بزرگ و فتنه معرفی می‌کند. بخاری محدث مشهور اهل سنت در کتاب مشهور صحیح خود به نقل از عمر می‌نویسد که او گفت: «به خدا قسم! بیعت با ابوبکر فلته‌ای بود که تمام شد.»[2]
اما فلته به معنای کاری است که به صورت شتاب‌زده انجام شود و بعد از انجام آن، سبب پشیمانی شود. به این معنا که کارى نااستوار و سست انجام شده باشد.[3] خلیفه‌ی دوم اهل سنت با بیان این سخن، به امر ناگهانی انتخاب ابوبکر به عنوان خلیفه اقرار می‌کند و از پشیمانی خود نیز یاد می‌کند. در حقیقت عدم شایستگی و لیاقت ابوبکر به عنوان خلیفه و حاکم سبب شد تا خلیفه دوم اهل سنت، در مورد رفیق و مونس خود چنین اظهار نظر کند.

پی‌نوشت:
[1]. ابن کثیر، البداية والنهاية، دار الفكر، 1407 هـ، ج6، ص301. «أَمَّا بَعْدُ أَيُّهَا النَّاسُ فَإِنِّي قَدْ وُلِّيتُ عَلَيْكُمْ وَلَسْتُ بِخَيْرِكُمْ.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. بخاری، صحیح بخاری، ج8، ص168، شماره 6830، دار طوق النجاة، چاپ اول، 1422ق. «فَوَاللَّهِ مَا كَانَتْ بَيْعَةُ أَبِي بَكْرٍ إِلَّا فَلْتَةً فَتَمَّتْ.»
[3]. زبيدی، تاج العروس، ج5، ص26، دار الهداية.

محمدجواد مهریار