پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ تبرک به آثار صالحان و برگزيدگان امت و اماکن و مشاهد مقدسه، از سوی وهابيان، به شدت انکار شده و آن را از مصاديق شرک شمرده‌اند و در رسانه‌های خود، همیشه علیه کسانی‌که قصد تبرک جستن به آثار انبياء و صالحان را داشته باشند، موضع گرفته و حکم به تکفیر آن‌ها می‌کنند. در حالی‌که در بین مذاهب چهارگانه اهل سنت و بین بزرگانشان، این بحث مطرح بوده است و تبرک به آثار بزرگان و صالحان حتی غیر از نبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) را جایز شمرده‌اند.
از این‌رو لازم است با تکیه بر منابع اصیل مذاهب چهارگانه، تبیین گردد که آیا در این منابع، ادله‌ای دال بر جواز تبرک وجود دارد، یا نه؟ که با تتبع مختصر در آثار برگرفته از بزرگان ایشان، به خوبی می‌توان ادله و سیره ایشان را در جواز تبرک مشاهده کرد؛ برای نمونه به چند مورد اشاره می‌گردد:

امام نَوَوی (شافعی)، در شرح صحيح مسلم در مورد حديث عتبان بن مالک که از پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) درخواست کرد تا از باب تبرک، در مکان او نماز گذارد تا آن‌جا را مصلای خود قرار دهد، می‌گويد: «در حديث عتبان فواید بسياری است، ازجمله آن‌ها تبرک به صالحين و آثار آنان و نماز به‌جای آوردن در مواضعی که آنان در آن‌جا نماز به‌جای آوردند و نيز طلب تبرک از آنان.»[1] نکته‌ی جالب توجه این است که، جناب امام نووی، لفظِ «التبرک بالصالحين» را آورده است، نه «التبرک بالنبی»؛ لذا معلوم می‌شود، به نظر ایشان، ادعای کسانی‌که، تبرک را مختص به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌دانند باطل است.

تبرک به پیراهن احمد بن حنبل
هنگامی‌که منزل صالح، فرزند احمد بن حنبل آتش گرفت، تمامی اثاثیه و وسایل خانه که ارزش آن چهار هزار دینار تخمین زده می‌شد، طعمه حریق شد و از بین رفت. فرزند احمد بن حنبل از سوختن وسایل و اثاثیه منزل ابراز ناراحتی نکرده، بلکه می‌گوید: از سوختن پیراهن پدرم که نمازهایش را در آن می‌خواند و من آن را به ارث برده بودم و به آن تبرک می‌جستم و نمازهایم را با آن پیراهن می‌خواندم، ناراحتم.[2]

تبرک به صحیح مسلم و بخاری
حاکم نیشابوری شافعی می‌گوید: از استادم ابوالولید، حسان بن محمد نیشابوری شنیدم که می‌گفت: پدرم از من پرسید: مشغول جمع‌آوری چه چیزی هستی؟ در جواب پدرم گفتم: احادیثی را درباره احادیث کتاب بخاری جمع‌آوری می‌کنم. پدرم مرا به کتاب صحیح مسلم سفارش کرد و فرمود: کتاب صحیح مسلم برکتش بیشتر است.[3]

تبرک‌جویی اولیاء به احمد بن حنبل
ذهبی در کتاب سیر اعلام النبلاء آورده است که جماعتی از اولیاء، از محضر احمد بن حنبل استفاده می‌کردند و به او متبرک می‌شدند.[4]

تبرک‌جویی به قلم احمد
کاتب احمد بن حنبل می‌گوید: قلمی که با آن می‌نوشتم، شکست؛ از این‌رو احمد بن حنبل، قلمی را به من داد و من هم آن را به ابوعلی جعفری هدیه دادم، و او نیز قلم را به غلامش داد و به او گفت: قلم را در نخلستان بگذار، امید است که به برکت این قلم، نخل‌ها بارور شوند؛ پس او نیز همین کار را کرد و همه نخل‌ها بارور شد.[5]

استحباب آوردن اطفال نزد انسان‌های صالح برای تبرک‌جویی
ابن ملقن، ذیل روایت ام‌قیس که طفل کوچکش را از باب تبرک نزد رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آورده بود، تصریح دارد: این حدیث، گویای جواز تبرک به انسان‌های صالح و اهل فضل و استحباب بردن اطفال نزد ایشان برای تبرک است، و نووی در این‌باره گفته است: فرقی ندارد این عمل زمان تولد بچه باشد، یا بعد از آن.[6]

پی‌‌‌نوشت:

[1]. «وفی حديث عتبان فوائد کثيرة منها: التبرک بالصالحين وآثارهم والصلاة فی المواضع التي صلوا بها و طلب التبرک منهم.» المنهاج فی شرح صحيح مسلم، ج5، ص161. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[2]. «وقع الحریق فی بیت أخی صالح و کان قد تزوّج بفتیۀ، فحملوا إلیه جهازا شبیها بأربعۀ آلاف دینار، فاکلته النار، فجعل صالح یقول ما غمّنی ما ذهب إلاّ ثوب لأبی کان یصلّی فیه، أتبرّک به واصلّی فیه.» ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج11، ص230. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. «قال الحاکم: سمعت الأستاذ أبا الولید یقول: قال لی أبی: أیّ شیء تجمع؟ قلت: أخرج علی کتاب البخاری. فقال: علیک بکتاب مسلم، فإنّه أکثر برکۀ.» ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج15، ص494. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
ذهبی، تذکرۀ الحفاظ، ج3، ص75.
[4]. ذهبی، سير أعلام النبلاء، ج11، ص205، مؤسسة الرسالة، بيروت، چاپ سوّم، 1405 هـ.ق.
[5]. ابن جوزی، عبدالرحمن، مناقب الامام احمد، ج1، ص398، تحقیق: ترکی، عبدالله، دار هجر، چاپ دوم، 1409ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. ابن ملقن، عمر بن علی، الإعلام بفوائد عمدة الأحكام، ج1، ص687، تحقیق: المشیقح، عبدالعزیز، دار العاصمة للنشر والتوزيع، المملكة العربية السعودية، چاپ اول، 1417ق. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.