پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مصطفی آزمایش شیخ مأذون خارج نشین دراویش گنابادی بازهم در سخنان خود با استناد به آیات قرآن کریم و تفسیر به رأی در مذمت تقلید سخن راند و تقلید کردن را به قافله شتری تشبیه کرد که پشت سر شتر اول که توسط ساربان مهار شده است حرکت می‌کنند. وی با اشاره به آیاتی از قرآن کریم: «وَالَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ یعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَی اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَی فَبَشِّرْ عِبَادِ [زمر / 17] و کسانی که از پرستیدن طاغوت [یعنی بت‌ها، اربابان کفر و شیطان‌های سرکش] دوری کردند و به‌سوی خدا بازگشتند، بر آنان مژده باد؛ پس به بندگانم مژده ده.» سپس می‌فرماید: «الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِک الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِک هُمْ أُولُوالْأَلْبَابِ [زمر / 18] آن بندگانی که سخن بشنوند و به نیکوتر آن عمل کنند، آنان هستند که خدا آن‌ها را (به لطف خاص خود) هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت خردمندان عالم‌اند.» گفت: نخستین ویژگی که قران برای رسیدن به مقام أُولُوالْأَلْبَابِ ذکر می‌کند: کسانی هستند که اجتناب می‌کنند از پیروی طاغوت. طاغوت کیست؟ کسی که تو را منع می‌کند از استماع قول و می‌گوید باید تقلید کنی و می‌گوید تو باید پیروی کورکورانه کنی و وظیفه تو اطاعت مطلق است. طاغوت آن‌کسی که می‌گوید تو نباید به صحبت فلان کس گوش کنی، این طاغوت است حالا هرکسی هست می‌خواهد باشد این طاغوت است. بشناسش این دارد خلاف قرآن و خردورزی و اصل اندیشیدن صحبت می‌کند و می‌خواهد انسان را به یک موجود مسخ شده، تبدیل کند که وظیفه‌اش فقط تقلید و اطاعت کورکورانه است. این خلاف اصل هدایت است. شتر رو یک مهاری به بینی‌اش می‌بندند و شترهای دیگر را پشت سرش قطار می‌کنند و همه پشت سرش حرکت می‌کنند. ولی انسان موجودی است که آزاد آفریده شده و نمی‌شود تقلیدش داد. آیات قرآن از بستر خردورزی می‌گذرد، أُولَئِک هم أولوالألباب تقلید کورکورانه وجود ندارد.» [1]

اولاً در حالی مصطفی آزمایش با تفسیر به رأی خود "طاغوت" را این‌گونه تفسیر کرده است که: «طاغوت کسی است که تو را منع می‌کند از استماع قول و می‌گوید باید تقلید کنی و می‌گوید تو باید پیروی کورکورانه کنی و وظیفه تو اطاعت مطلق است.» که هیچ‌یک از مفسران قرآن کریم قائل به چنین تفسیری از این آیه و از این واژه نشده‌اند. طاغوت در اصل مصدر است به معنی طغیان کردن، سپس به معنی طغیانگر متجاوز به کار می‌رود، انسان باشد یا معبود باطل یا غیر آن [2]

یا به مصادیق شرک و کفر معنا و تفسیر شده است: «و کسانی که از پرستیدن طاغوت [یعنی بت‌ها، اربابان کفر و شیطان‌های سرکش] دوری کردند.» [3] همچنین ذیل آیة 257 سوره بقره طاغوت را این‌گونه تفسیر کرده است که: «وَ الَّذِین‌َ کفَرُوا أَولِیاؤُهُم‌ُ الطّاغُوت [بقره / 257] شیطان و رؤسا اهل ضلال و سلاطین کفر و جور و امراء ظلم و دعات باطل طاغوت هستند. [4] پس معنا و تفسیر این آیه اشاره به عدم پرستش مظاهر شرک و کفر دارد نه صرف تقلید کردن. این تفسیر مصطفی آزمایش اصل مسئله تقلید را زیر سؤال می‌برد. درحالی‌که مسئله تقلید از احکام شرعیه و جزء واجبات دینی است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. همچنین از آن طرف تقلید در مسائل اعتقادی را مذمت کرده و آن را نادرست می داند.

ثانیاً خود قرآن کریم مؤید تقلید صحیح است و این قسمت از آیه مبارکه سوره زمر که می‌فرماید: «یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» تأییدکننده تقلید صحیح است و تقلید کورکورانه را نفی می‌کند [5] نه آیه ماقبل آن و نه کلمه طاغوت.

پی‌نوشت:
[1]. صفحه شخصی مصطفی آزمایش در فضای مجازی، 14/ 5/ 1400
[2]. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، ج 9، ص 275
[3]. ترجمه انصاریان
[4]. طیبی، سید عبدالحسین، اطیب البیان، ج سوم، ذیل آیه 257، ص 23
[5]. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج 8، ص 157