نام مبارک نهمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، «محمد» و کنیه‌ی مشهور او «ابوجعفر ثانی» و «ابن الرضا» و ملقب به «جواد» و «تقی» است؛ بعد از حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) که دراوایل جوانی به شهادت رسید، وجود مقدس امام جواد (علیه‌السلام) نیزدر سن 25 سالگی و در جوانی به شهادت رسید. شهادت آن امام عزیز، به دستور معتصم عباسی و در آخر ماه ذی‌القعده سال 220 هجری، در بغداد واقع شد؛ ایشان، 8 ساله بود که پدر بزرگوارش به شهادت رسید و مدت امامتش 17 سال به طول انجامید. امام (علیه‌السلام) با وجود سن کم وعمر کوتاه، هرگاه در معرکه‌های علمی، با دانشمندان بزرگ زمان خود قرار می‌گرفت، سبب تعجب و حیرت حاضران می‌گردید، و مباحثات و مناظرات ایشان، پرده ازعلم بی‌نظیرالهی‌اش برداشته بود، تا آن‌جا که دیگران تحمل حضورش را نداشتند و نقشه‌ی شوم شهادتش را کشیدند. مرقد مطهر امام (علیه‌السلام) در منطقه‌ی کاظمین بغداد، زیارتگاه هر انسان گرفتاری است که بعد از گذشت 14 قرن، چشم امید به فضل وعنایات ایشان دارد. اما آن‌چه که در ادامه می‌خوانید، معرفی امام جواد (علیه‌السلام) در بیان علمای اهل سنت است.‌
1) ابن تیمیه حرانی که در دشمنی با شیعه و اهل بیت (علیهم‌السلام) کمترین کاستی وسستی انجام نداده و بغض و کینه‌ی او مشهور خاص وعام است، در مورد شخصیت جواد‌ الائمه (علیه‌السلام) می‌نویسد:‌ «محمد بن علی الرضا، از بزرگان بنی‌هاشم، به سخاوت و پیشوایی و سروری معروف است، به همین خاطرایشان جواد نامیده شد.»[1]
2) شمس الدین ذهبی، محدث و تاریخ‌نگار و سیره‌نویس اهل‌سنت در سده هشتم قمری بود. او که در عداوت با شیعه و ردّ همراه با تعصب روایات فضائل اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مشهوراست، وقتی می‌خواهد درباره امام (علیه‌السلام) بنویسد، اقرار به سخاوت ایشان می‌‌کند. او می‌نویسد: «ابوجعفرهاشمی حسینی، ملقب به جواد، و قانع و مرتضی است؛ او از پیشوایان اهل‌بیت پیامبراکرم است. در سال 220 هجری درحالی‌که خیلی جوان بود و 25 سال بیشتر از عمرش نمی‌گذشت، در بغداد وفات یافت؛ او یکی از افرادی بود که به سخاوت مشهور و به همین جهت به جواد ملقب شد.»[2]
3) ابن صباغ مالکی، ازجمله علمای مشهوراهل‌سنت که دوران زندگی خود را در مکه مکرمه سپری کرده، و ازعلمای مشهور بلد امن الهی به حساب می‌آید، در مورد امام جواد (علیه‌السلام) می‌نویسد: «او معروف به ابوجعفرثانی، اگرچه  کم سن وسال بود، ولی مقام والایی دارد و بلندآوازه است؛ او بعد از پدرش علی بن موسی، امامت را به عهده گرفت.»[3]
4) زرکلی از نویسندگان مشهور اهل‌سنت و از محققین سرشناس متأخر است؛ او به جمع‌آوری فرهنگ جامع و نوشتن زندگی‌نامه‌ پرآوازه‌ترین مردان و زنان عرب، مستعرب و شرق‌شناس پرداخت و اسامی مشهورین را در کتاب خود جمع‌آوری کرد. وقتی که در کتابش می‌خواهد از امام جواد (علیه‌السلام) یاد کند، این‌چنین می‌نویسد: «محمد بن علی الرضا، ملقب به جواد، نهمین امام از ائمه اثنی‌عشر نزد شیعیان است؛ او همانند پدران خود، منزلتی رفیع داشت، تیزهوش بود و زبانی فصیح داشت و در پاسخ به سؤالات بی‌درنگ بود.»[4]
5) شبراوی شافعی، مورخ، محدث و ادیب شهیر اهل سنت، در کتاب خود، به کرامات و مناقب بی‌شمار حضرت جواد (علیه‌السلام) اشاره، و از فضائل مشهورحضرت یاد می‌‌کند و می‌نویسد: «ابوجعفر محمد الجواد، فرزند علی بن موسی الرضا، کراماتش بسیار و فضائلش مشهوراست.»[5]
6) نبهانی، ازمحققین و علمای متأخر اهل‌سنت، اقرار به روشنایی بخش بودن امام جواد (علیه‌السلام) برای امت اسلام می‌‌کند و می‌نویسد: «محمد الجواد فرزند علی الرضا، یکی ازبزرگان ائمه و روشنایی بخش امت و از سادات و بزرگان اهل بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.»[6]
7) سبط بن جوزی، عالم مشهوراهل‌سنت، درباره شخصیت امام جواد (علیه‌السلام‌) می‌نویسد: «او محمد بن علی بن موسی الرضا، ... بر راه روشن پدرش درعلم و تقوا و زهد و بخشندگی بود.»[7]
8) ابن طلحه شافعی در کتابش، در مورد وجود مقدس جواد الائمه (علیه‌السلام) می‌نویسد: «اگرچه کم سن وسال بوده، ولی مقام والایی دارد؛ بلندآوازه است و مناقب و ویژگی‌هایش زیاد است.»[8]
در این نوشتار، مختصری از اقرارات علمای متقدم و متاخر اهل‌سنت که پیرامون شخصیت و ویژگی‌های امام جواد (علیه‌السلام) بیان شده، اشاره شد؛ امیدواریم مورد خشنودی وجود مقدس آن امام همام واقع گردد.

پی‌نوشت:

[1]. ابن‌تيمية‌ حرانی، تقی الدين أبو العباس (متوفاى 728هـ)، منهاج‌السنة‌ النبوية‌في‌نقض‌كلام‌الشيعة‌القدرية، جامعة الإمام محمد‌ بن سعود الإسلامية، چاپ اول، 1406 هـ - 1986 م، ج4، ص68، «إِنَّ  مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيٍّ الْجَوَادَ كَانَ مِنْ أَعْيَانِ بَنِي هَاشِمٍ، وَهُوَ مَعْرُوفٌ بِالسَّخَاءِ وَالسُّؤْدُدِ. وَلِهَذَا سُمِّيَ الْجَوَادَ.»
[2]. ذهبی، شمس‌الدين أبوعبدالله محمد بن أحمد بن‌عثمان (متوفاى 748هـ)، تاریخ الاسلام، دارالكتاب‌ العربی، بيروت، چاپ دوم، 1413 هـ - 1993 م، ج15، ص385. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. ابن‌صباغ، علی بن محمد بن أحمد مالکی (۸۵۵–۷۸۴ ه‍.ق)، الفصول المهمة فی معرفة الائمة، دارالحدیث قم، 1379، چاپ اول، ج2، ص350، «فعرف بأبي جعفر الثاني، وإن كان صغير السنّ فهو كبيرالقدررفيع الذكر،القائم بالإمامة بعد عليّ بن موسى‌الرضا.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. زركلی، خيرالدين (۱۸۹۳ – ۱۹۷۶)، الأعلام، ج6، ص272، «محمد بن علي الرضى بن موسى الكاظم الطالبي الهاشمي القرشي، أبوجعفر، الملقب بالجواد: تاسع الائمه الثانی عشر عند الامامیه. کان رفیع القدر کاسلافه، ذکیا، طلق اللسان، قوی البدهه.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[5]. شبراوی، عبدالله بن محمد (۱۰۹۲ - ۱۱۷۲ق)، الاتحاف بحب الاشراف، دارالکتب الاسلامی، قم - ایران، 1423، ص64، «و هو ابو جعفر محمدالجواد بن علی الرضا... کراماته رضی الله عنه کثیره و مناقبه شهیره.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. نبهانی، شيخ‌تقی الدین بن ابراهیم بن مصطفی (متوفای ۱۳۹۷قمری)، جامع کرامات الأولياء، مرکزاهل‌سنت برکات رضا، غجرات الهند، ج1، ص168، «محمد الجواد بن علی الرضا أحد أکابر الائمة ومصابيح الامة من ساداتنا أهل البيت» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. ابن جوزی، يوسف بن قزأوغلي (متوفاى 654 هـ)، تذكرة الخواص‌الأمة في خصائص الأئمة، مكتبة الثقافة الدينية، الطبعة الأولى، 1429 هـ - 2008 م، ص658، «هو محمد بن علي بن موسى… وكان على منهاج أبيه في العلم والتقى والزهد والجود.» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[8]. ابن طلحه شافعی، کمال‌الدین ابوسالم محمد بن طلحه (۵۸۲ – ۶۵۲ هجری)، مطالب السؤول فی مناقب آل‌الرسول، دارالبلاغ، بیروت، لبنان، ۱۴۱۲ق، ص303. «و ان کان صغیرالسن فهو کبیرالقدر، رفیع الذکر، و مناقبه رضی الله عنه کثیرة» جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.