درباره‌ی اختلاف نسخه‌های اولیه با مصحف عثمانی باید گفت از زمان ابی‌بکر تا عثمان، تعدادی از صحابه شروع به جمع‌آوری مصحف‌هایی برای خود کردند، ازجمله «ابن‌مسعود»، « مقداد‌ ابن‌ اسود»، «ابوموسی‌اشعری»،« سالم مولی ابی حذیفه»، « ابی بن کعب» و... هرکدام از این افراد، قرآن مکتوب را با توجه به نظر خود منظم کردند و برخی چون ابن‌مسعود، برخی از تفاسیر خود را برای روشن کردن آیات به آن افزود، حتی بیان‌شده که او برخی از لغت‌های مبهم را با مترادف آسان‌تر آن جابجا می‌کرد و نظرات خود در باب برخی سوره‌ها چون «ناس» و «فلق» که به گمانش نباید در قرآن ذکر شوند، در مصحف خود اعمال می‌کرد. البته نباید این نکته را فراموش کرد که به دلیل مخالفت او با دستگاه حاکم برخی از این نوشته‌ها که به ابن‌مسعود منتسب شده، قطعی نیست و برای تخریب شخصیت او به‌ عنوان جاعل، به او منتسب کرده‌اند.[1]
به‌ مرور اختلاف در قرآن مکتوب، در قرائت قرآن شفاهی هم اثر گذاشت و برخی در قرائت از این مصحف پیروی کردند، به‌ عنوان ‌مثال، مصحف ابن مسعود در کوفه، ابی بن کعب در مدینه و ابوموسی در بصره مورد استقبال واقع شد، با بالا گرفتن اختلافات و هشدار حذیفه نسب به خطر تفرقه در امت اسلامی، عثمان برآن شد تا قرآن‌های مکتوب را بر اساس قرائت مشهور و اولیه قرآن یک‌دست کند. با موافقت صحابی بزرگ پیامبر(صل الله علیه و آله) از جمله علی(علیه‌السلام)، کمیته‌ای 12 نفره به رهبری ابی بن کعب تشکیل شد تا همه مصحف‌های فعلی را جمع‌آوری و بر اساس قرائت مشهور یکسان کنند، با توجه به اتکای مردم به شنیدن و حفظ کردن قرآن به‌ جای نوشتن و ابتدایی بودن خط و عدم وجود اعراب و نقطه در این زمان، همچنین عدم دقت در انتخاب کاتبان ماهر، ناهنجاری‌های رسم‌الخطی در این مصحف به چشم می‌خورد، اما به گفته ثعلبی در تفسیر خود، عثمان از آن‌ها چشم پوشید، زیرا عقیده داشت هر عربی به زبان خود می‌تواند آن‌ها را صحیح ادا کند و این مشکلات رسم‌الخطی حلالی را حرام و حرامی را حلال نمی‌کنند.
نکته‌ی جالب اینجاست که علی(علیه‌السلام) نیز اقدام به تصحیح آن کردند، چون قائل بودند نباید این اشتباهات دست‌مایه‌ای برای برخی از افراد سودجو شود تا به بهانه‌های مختلف دوباره در قرآن دخل و تصرف کنند. این اشتباهات املایی امروزه نیز در همچنان باقی است و تغییر نکرده، که خود دلیلی است بر اینکه این نسخه همان نسخه‌ی قرن اول هجری است، و البته این موارد آن‌گونه نیست که در محتوای قرآن خللی ایجاد کرده باشد و تعداد آن‌ها از پنجاه کلمه فراتر نمی‌رود.
عثمان همراه هر مصحف، یک حافظ و قاری به منطقه اعزام می‌کرد تا مصحف را بر اساس قرائت مشهور به مردم بیاموزد. هم چنان‌که بیان شد قرآن خواندنی است و با وجود تواتر شفاهی میان مسلمانان عدم وجود نسخه‌های اولیه و یا منتسب به آن و یا تفاوت برخی از این نسخه‌ها که منتسب به برخی از صحابه می‌باشد، با نسخه‌ی عثمانی مشکلی را ایجاد نمی‌کند. امروزه ادعا می‌شود که برخی از مصحف‌های قدیمی عثمانی در برخی از کشورهای اسلامی موجود است که البته درستی این ادعا، درباره همه آن‌ها مورد تردید است.[2]

پی‌نوشت:
[1] معرفت، هادی، علوم قرآنی،نشر موسسه التمهید،1378 ص125 -128
[2] همان، ص132-158