آیا جنیان میتوانند خداوند را ببینند؟!
شیعه و معتزله، معتقدند خداوند در دنیا و آخرت قابل رؤیت نیست، اما بسیارى از علمای اهل سنت، (اشاعره) بر این اعتقادند که خداوند اگر در این جهان دیده نشود، حتماً در قیامت دیده خواهد شد و احمد بن حنبل میگوید: کسیکه گمان کند که خداوند در آخرت دیده نمیشود، کافر است، توبه داده میشود، اگر توبه کرد امرش بر خدا برگردانده میشود، وگرنه کشته خواهد شد؛ حال سؤالی که برای معتقدین رؤیت خدا در قیامت پیش میآید این است که جنیان نیز در بهشت مانند انسانها، خداوند را میبینند یا نه؟!
در پاسخ میگوییم:
در جواب این سؤال بین علمای اهل سنت اختلاف است؛ عدهای معتقدند وقتی برخی میگویند فرشتگان خدا را نمیبینند، به طریق اولی جنیان هم نمیبینند؛ عدهای معتقدند آنها هم مانند انسانها مکلفند و ایمان میآورند و مؤمنین جن هم در قیامت میتوانند خدا را ببینند.
و اما تفصیل پاسخ:
سیوطی در بحث رؤیت خداوند در روز قیامت، مفصلاً بحث کرده است؛ وی پس از اینکه وقوع رؤیت را متذکر شده، اختلافات علمای اهل سنت را در مواردی بیان کرده است: وی ابتدا به این مسئله پرداخته که زنان هم مانند مردان در بهشت، خداوند را میبینند، یا نه؛[1] پس از آن به گروههای دیگر ازجمله ملائکه پرداخته است؛[2] سپس در مورد رؤیت خداوند توسط جنیان در روز قیامت میگوید: نویسنده کتاب آكام المرجان در قرن چهارم، پس از نقل قول شیخ عزالدین در مورد رؤیت ملائکه گفته است که ندیدن خداوند توسط جنیان بر ندیدن ملائکه اولی است؛ بلقینی نیز در این رابطه میگوید: در کلام علما، کسی را که به این مسئله پرداخته باشد، ندیدم و برای غیر بشر رؤیت خداوند ثابت نشده است، سپس کلام شیخ عزالدین در مورد ندیدن خداوند توسط ملائکه را بیان میکند و میگوید: هنگامیکه ملائکه خداوند را نمیبینند، جنیان بهطریق اولی نخواهند دید، سپس در وجه اولویت تشکیک میکند و میگوید که ایمان در عرف متشرعه، برای مؤمنین جن و انس حاصل میشود، سپس رؤیت ملائکه را میپذیرد و میگوید: طبق مقتضای استدلال امامان مذاهب و اشعری، رؤیت خداوند توسط مؤمنین جن ثابت است.[3]
این اقوال نشان میدهد کسانیکه عقل خود را کنار گذاشتند، و روایات جعلی را پذیرفتند، تحلیلهایی مخالف قرآن مطرح میکنند و بهجای عقل سخنان ذوقی میگویند و در مثل این موارد مجبورند جوابهایی که در روایات نیامده را نیز از پیش خود جواب دهند، ولی وقتی به آنها گفته شود، رؤیت خداوند با چشم امکان ندارد، میگویند عقل به این مسائل راهی ندارد و نمیتواند با روایات معارضه کند، پس این جوابها را از کجا آوردهاند؟! از عقل که استفاده نکرده و از روایات و آیات قرآن هم نیاوردهاند!!
پینوشت:
[1]. «آیا زنان در قیامت خداوند را میبینند؟!»
[2]. «آیا ملائکه در قیامت خداوند را میبینند؟!»
[3]. «الثَّالِثَةُ الْجِنُّ، وَقَدْ نَقَلَ صَاحِبُ " آكَامِ الْمَرْجَانِ " مَقَالَةَ الشَّيْخِ عز الدين فِي الْمَلَائِكَةِ ثُمَّ قَالَ: وَالْجِنُّ أَوْلَى بِالْمَنْعِ مِنْهُمْ.
وَقَالَ الجلال البلقيني: لَمْ أَقِفْ عَلَى كَلَامِ أَحَدٍ مِنَ الْعُلَمَاءِ تَعَرَّضَ لِهَذِهِ الْمَسْأَلَةِ، وَلَمْ تَثْبُتِ الرُّؤْيَةُ إِلَّا لِلْبَشَرِ، ثُمَّ نَقَلَ كَلَامَ الشيخ عز الدين فِي أَنَّ الْمَلَائِكَةَ لَا يَرَوْنَ، ثُمَّ قَالَ: وَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فِي الْمَلَائِكَةِ فَفِي الْجِنِّ بِطَرِيقِ الْأَوْلَى، ثُمَّ قَالَ: وَقَدْ يَتَوَقَّفُ فِي الْأَوْلَوِيَّةِ؛ لِأَنَّ الْإِيمَانَ فِي عُرْفِ الشَّرْعِ يَشْمَلُ مُؤْمِنِي الثَّقَلَيْنِ، ثُمَّ قَرَّرَ ثُبُوتَ الرُّؤْيَةِ لِلْمَلَائِكَةِ ثُمَّ قَالَ: وَعَلَى مُقْتَضَى اسْتِدْلَالِ الْأَئِمَّةِ والأشعري تَثْبُتُ الرُّؤْيَةُ لِمُؤْمِنِي الْجِنِّ.
الرَّابِعَةُ مُؤْمِنُو الْأُمَمِ السَّابِقَةِ، وَفِيهِمُ احْتِمَالَانِ لابن أبي جمرة وَقَالَ: إِنَّ الْأَظْهَرَ مُسَاوَاتُهُمْ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ فِي الرُّؤْيَةِ، وَاللَّهُ أَعْلَمُ.» الحاوی للفتاوی، سيوطی، ج2، ص242. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
«قَالَ الْجلَال البُلْقِينِيّ: وَإِذا قَالَ ابْن عبد السَّلَام أَن الْمَلَائِكَة لَا يرَوْنَ، فالجن أولى، وَقد يتَوَقَّف فِي الْأَوْلَوِيَّة لِأَن الْإِيمَان فِي عرف الشَّرْع يَشْمَل مؤمني الثقلَيْن، ثمَّ قرر ثُبُوت الرُّؤْيَة للْمَلَائكَة، ثمَّ قَالَ: وعَلى مُقْتَضى اسْتِدْلَال الْأَئِمَّة ثُبُوت الرُّؤْيَة لمؤمني الْجِنّ.» الفتاوى الحديثية، ابن حجر هیتمی، ج1، ص153.
افزودن نظر جدید