متن مقاله
أبوعبدالله أحمد بن محمد بن حَنْبَل، یکی از امامان چهارگانه فقهی اهل سنت است، او در سال 164 هجری قمری به‌دنیا آمد و در سال 241 هجری قمری در بغداد از دنیا رفت ودر باب حرب بغداد دفن شد.[1]
او از خواصّ اصحاب شافعى (یکی دیگر از امامان فقهی اهل سنت) بوده است، و پيوسته ملازم وى بود تا شافعى به مصر كوچ كرد.[2]
نَسَب او به ذُو الثُّديَّة رئيس خوارج منتهى مى‏‌گردد، با آن‌كه او از قائلين به خلافت حضرت علی (علیه‌السلام) است، ولی در مسائلی مخالف روش اهل بیت (علیهم‌السلام) است. شیخ صدوق و ابن شهرآشوب و دیگران، علت عداوت احمد بن حنبل با علی (علیه‌السلام) را، کشته شدن جدش ذوالثدیه به دست آن حضرت می‌دانند.[3]

در مورد شخصیت احمد بن حنبل اختلافاتی در کتاب‌های اهل سنت وجود دارد؛ در مورد شخصیتش مریدان و معتقدان به مذهب او، غلو بسیاری کرده‌اند و از طرفی مخالفان او هم که تابع مذاهب دیگر فقهی هستند، عیوبی برای او برشمرده‌اند.
ازجمله غلوهایی که توسط دوست‌داران او در کتاب‌ها بیان شده است از این جمله است: تبرک به مکان دفن و درهم اهدایی احمد بن حنبل،[4] تبرک به پیراهن احمد بن حنبل توسط شافعی و شاخص شدن او در روز قیامت،[5] برکتِ خواندن نماز میت توسط احمد بن حنبل،[6] دیدن خواب دیدار پیامبر اکرم با احمد بن حنبل و نشان دادن عنایت پیامبر نسبت به احمد در خواب به مخالفین او،[7] لطف خداوند به احمد بن حنبل پس از مرگ،[8] انتخاب مسلمانان مستحق بهشت رفتن توسط احمد بن حنبل،[9] بیعت احمد بن حنبل با خداوند،[10] علت بقای اسلام، ثابت قدم بودن احمد بن حنبل در ماجرای محنت قرآن،[11] محبت احمد بن حنبل، راه بخشیده شدن افراد،[12] احمد بن حنبل، فقیهی با ورع و زاهد،[13] احمد بن حنبل معیار و ملاک شناخت مسلمانان از کافران،[14] هم‌نشینی احمد بن حنبل با صدیقین،[15] رساندن سلام حضرت خضر و رضایت ملائکه،[16] اجازه یافتن احمد بن حنبل به نظر انداختن به صورت پروردگار[17] و ...

در مقابل، کسانی هم از علمای اهل سنت احمد بن حنبل را مورد طعن قرار داده و از عیوب او گفته‌اند مثلاً:
خطیب بغدادی که در مورد مذهب احمد و اصحابش تعصب داشته و در عیوب آن‌ها سخنی دارد، تا جایی که احمد را به بی‌حیایی و بی‌دینی نسبت می‌دهد.[18]
محمد بن محمد بروی، از علمای شافعی، گفته است؛ «اگر من قدرت داشتم، بر حنابله جزیه قرار می‌دادم.»[19]
و برخی هم راه میانه رفته، و هرگونه نصی در فضیلت و ذم امامان چهارگانه را رد کرده‌اند، و فضائل وجرح‌های وارده به آنان را جعلی دانسته‌اند.[20]
عده‌ای از بزرگان اهل سنت، احمد بن حنبل را فقیه نمی‌دانند، بلکه او را فقط یک محدث می‌دانند، و در مقابل، عده‌ای هم در دفاع از احمد و افکار و مذهب فقهی او، کتاب نوشته‌اند، مثل ابن جوزی، کتاب «مناقب احمد بن حنبل» و ابن حجر عسقلانی، کتاب «القول المسدد فی الذب عن مسند احمد».

پی‌نوشت:

[1]. وفيات الأعيان، ابن خلکان، ج1، ص64.
[2]. همان.
[3]. علل الشرایع، شیخ صدوق، ج2، ص467.
[4]. «انتظار برکت از درهم احمد بن حنبل»
[5]. «شافعی و پیراهن احمد بن حنبل»
[6]. «غلو، برکت نماز احمد بن حنبل»
[7]. «غلو وهابیت در مورد احمد بن حنبل»
[8]. «غلو همجواری احمد بن حنبل با خداوند»
[9]. «غلو وهابیان درباره احمد بن حنبل»
[10]. «بیعت احمد بن حنبل با خداوند»
[11]. «احمد بن حنبل علت بقای دین اسلام»
[12]. «راه بخشیده شدن افراد»
[13]. «فقیهی با ورع و زاهد»
[14]. «شاخصی برای شناخت کفار»
[15]. «همنشین صدیقین»
[16]. «سلام حضرت خضر و رضایت ملائکه»
[17]. «نگاه کردن به صورت خداوند»
[18]. المنتظم، ابن جوزی، ج18، ص179.
[19]. شذرات الذهب، ابن عماد حنبلی، ج6، ص370.
[20]. كشف الخفاء، عجلونی، ج2، ص420.