مطلب تفصیلی

در آموزه‌های عرفان حلقه آمده است نماز خواندنی نیست، بلکه اقامه‌کردنی است. محمدعلی‌طاهری سرکرده‌ی این فرقه ‌می‌گوید: «در قرآن آمده است: «اَقیمُوا الصَّلاة [بقره/43] نماز را به پا دارید.» و گفته نشده (إقرئوا الصلاة)، نماز را بخوانید؛ چون نمازحقیقتی است بر پا کردنی نه خواندنی! و انسان باید دائم‌الوصل باشد و باید ازخواندن عبور کرد و به وصل شدن رسید و کسی که وصل شود دیگر نیاز به اعمال جوارحی ندارد.»[1]
همچنین می‌گوید: «پس به کوچه و خیابان برویم و اگر گدایی مشاهده کردیم، به خود بیائیم که وای بر نمازگزاران، جامعه‌ای که در آن گدا و درمانده و گرسنه باشد، (صلاة، نمازگزارانش) تشریفاتی بیش نیست و تا مقیم شدن بر سرکوی یار، فاصله بسیار است.»[2]
متاسفانه طاهری به خاطر بی‌اطلاعی از آموزه‌های دین و همچنین نداشتن سواد قرآنی، گرفتار برداشت‌های این چنین غلط و انحرافیِ شده است، که نمونه آن در نحوه برداشت از آیه 43 سوره بقره مشخص است.
هر کسی که اندک سوادی در زمینه قرآن داشته باشد با اندک تاملی پیام آیه را درمی‌یابد. در واقع این آیه اشاره به این نکته دارد که فریضه‌ی نماز را باید در بین خود و جامعه زنده نگه دارید، یعنى فقط خودتان نمازخوان نباشید بلکه چنان کنید که آئین نماز در جامعه فراگیر و همگانی شود، و مردم با عشق و علاقه به سوى نماز بیایند و آن مستلزم تاثیر عملی نماز در احوالات انسان است. اما این به معنای آن نیست، کسانی که حضور قلب مطلوبی در نماز ندارند، بنا به سفارش عرفان حلقه، آن‌جا که طاهری می‌گوید: «اگر نمازتان از سر عشق و عاشقی و معرفت نیست بهتر است تا مدتی نخوانید و مقیم کوی دوست بمانید و به اصطلاح ترمز دستی نماز را بکشید! بلکه بگذارید تا عاشق شوید و بعد نماز بخوانید...»[3]  ترک نماز کرده و به دنبال وصل بودن و مقیم شدن در کوی یار باشند.
اما در جواب باید گفت:
اولاً: طاهری بین وجوب نماز که یک دستور الهی است و کسی که نماز را برپا می‌دارد، خلط کرده است. مشکلات موجود در جامعه ارتباطی با اصل نماز ندارد، البته ممکن است افراد نمازخوان هم در به وجود آمدن مشکلات مقصر باشند ولی این بدین معنا نیست که مشکلات صرفاً به خاطر نمازهای بی‌کیفیت آن‌ها باشد، بلکه این ما انسان‌ها هستیم که باید به دستورات الهی به نحو اَحسَن و اَتم عمل کرده و آن‌ها را در زندگی خود پیاده بکنیم؛ و آن‌چه که روشن است این‌که رسیدن به حقیقت نماز با تعطیلی واجب الهی قطعاً امکان‌پذیر نخواهد بود.
ثانیاً: در زمان حضرات معصومین(علیهم‌السلام)، این چنین مشکلاتی در جامعه وجود داشت، اما هیچ وقت معصومین(علیهم‌السلام) دستور به تعطیلی واجبات الهی به بهانه‌ی عدم کیفیت ندادند.
ثالثاً: جایی که طاهری می‌گوید: «نماز خواندنی نیست بلکه اتصالِ مقیم می‌خواهد و در اتصال با شبکه‌ی شعور کیهانی باید انجام شود.»[4] باید پرسید، چطور حضرت رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) تا اواخرعمر شریفشان نماز را در مسجد اقامه کردند؟ و یا حضرت امیرمؤمنان که بنا به گفته خود طاهری غایت یک انسان کامل بودند،[5] در محراب عبادت در حال اقامه‌ی نماز به شهادت رسید؟
در ادامه برای نشان دادن جایگاه بی‌بدیل نماز، (حتی همین نمازی که توسط اعضا و جوارح به صورت عادی انجام می‌شود) روایتی از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) ذکرمی‌کنیم.
در روایت آمده است: «أنَّ فَتًى مِنَ الأنْصَارِ کَانَ یُصَلِّی الصَّلاةَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وَ یَرْتَکِبُ الْفَوَاحِشَ فَوُصِفَ ذَلِکَ لِرَسُولِ اللَّهِ(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فَقَالَ: إِنَّ صَلاتَهُ تَنْهَاهُ یَوْماً مَا، فَلَمْ یَلْبَثْ أنْ تَابَ[6] عده‌ای به پیامبراکرم(صلی الله‌علیه‌وآله) عرض کردند: «جوانی است که پشت سر شما نماز می‌خواند اما اهل فساد و فحشا است، حضرت در جواب فرمودند: همین نماز، روزی کمکش می‌کند تا از گناه فاصله بگیرد، دیری نپایید که جوان، دست از گناه خود کشید و توبه کرد.» نکته‌ی قابل توجه در روایت این‌ است که حضرت نفرمودند: این نمازارزشی نداشته و باید ترک شود. بلکه ادامه‌ی روایت به روشنی می‌گوید، به سبب همین نماز عادی آن جوان دست از گناه کشیده و توبه کرد. در حقیقت پیام اصلی روایت این است، اگر کسی احساس حضور قلبِ ضعیف در نماز می‌کند، باید تلاش بکند به حضور قلب لازم برسد واین تلاش حاصل نمی‌شود مگر این‌که نمازهای خود را هر روز نسبت به روز قبل با آمادگی و حضور قلب بیشتری اقامه بکند.
 در آخر باید گفت: کسی که به بهانه‌ی‌ مقیم شدن و دائم الوصل بودن ترک نماز کند، به مثابه‌ی این می‌ماند که بخواهد از طریق انجام گناه کبیره از وقوع گناه صغیره جلوگیری کند. چون اصطلاحاتی مانند: مقیم شدن، دائم الوصل بودن، و عدم قرائت نماز و اعمال جوارحیِ صرف بودن نماز و... که در عرفان حلقه روی آن‌ها تاکید می‌شود، نتیجه‌ای جز ترک نماز و دوری از خداوند چیز دیگری را به دنبال نخواهد داشت.

پی‌نوشت

[1] طاهری، چند مقاله تاملی درباره صلاة، نشرگریگور تاتواتسی ارمنستان، 2011، ص ۲۱.
[2]. همان، ص21.
[3]. فایل صوتی محمد علی طاهری، ترم دوم عرفان کیهانی.
[4]. همان، ص ۲۱.
[5]. طاهری، چند مقاله با اولیای الهی، نشرگریگور تاتواتسی ارمنستان، 2011، ص۸۱.
[6]. علامه مجلسی، بحارالأنوار، نشر موسسه الوفاء، ج82، ص۱۹۸.