یکی از منابع تاثیر‌گذار برای ریشه‌یابی فرقه‌هایی که امروزه در جهان اسلام وجود دارند، نگاشته‌های فرقه‌نگاری است. در این کتب هم چون کتاب «التبصیر فی الدین» از شیعه به عنوان یکی از فرق منحرف نام برده شده است که بنا به ادعای نویسنده این کتاب، سرآغاز مکتب تشیع اندیشه‌های سبائیه است.[1] سبائیه که مشی خود را بر مبنای افکار عبدالله بن سبا، جاری ساختند تنها به اسلام منسوبند[2] و از سوی دیگر خود عبدالله بن سبا نیز شخصی یهودی و به دنبال تخریب وجهه اسلام بوده است.[3]       
این کلمات (مکتب تشیع ریشه در افکار عبدالله بن سبا دارد) نه تنها قانع کننده مجامع علمی نیست، بلکه نمی‌تواند رضایت شخص انتقاد کننده مذکور یعنی نویسنده کتاب التبصیر را (اسفراینی) جلب کند. چرا که اسفراینی ناخودآگاه با نقل روایتی خاستگاه شیعه را غیر از عبدالله بن سبا می‌داند. روایت این است: «قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله): يا علي انت في الجنة، وشیعتک یکونون فی الجنه... .»[4] این روایت بر تایید وجود گروهی در زمان خود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دلالت دارد که از آن با نام شیعه یاد می‌شود. اسفراینی این روایت را پذیرفته و همین مساله کافی است که بر کلام قبل خود یعنی منبع بودن تفکرات عبدالله بن سبا خط بطلان بکشد. به همین علت او تنها شیعیان زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را مستحق بهشت می‌داند و غیر ایشان را با عنوان رافضه خطاب کرده و گمراه می‌پندارد. از نظر او رافضه از آن‌جا که از تبعیت خلفاء سرباز زدند و به احادیث پیامبر ارزش نمی‌نهند، رستگار نخواهند شد.[5] این در حالی است که اگرچه روافض بنا به ادعای نویسنده از خلفا سرباز زدند، اما از همه آن‌ها روی گردانده نشده و افزون بر آن، ایشان کانال اهل بیت را در فهم احادیث پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) انتخاب کرده‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. اسفراینی، شاهفور، التبصیر فی  الدین، محمد زاهد الکوثری، بغداد، مکتبه المثین؛ 1374 ق، ص 23.
[2]. همان، ص 109.
[3]. همان، ص 108.
[4]. همان، ص 44.
[5]. همان، ص 170 تا 176.