پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب– "دونادون" یا "گردش متوالی روح در هزار و یک بدن" که از لحاظ ماهیت مساوی با تناسخ است، با این فرق که در اندیشه دونادون گردش روح به هزار و یک جسد ختم می‌شود، یکی از اعتقادات اصلی فرقه اهل حق است که طبق ادله عقلی و نقلی مردود می‌باشد. یکی از اشکالات مهم چنین اندیشه‌ای عدم انطباق دونادون با پدیده افزایش جمعیت است. بنا بر اندیشه دونادون در مورد روح باید پایبند به اموری بود. اولاً‍ً: ارواح قدیم، ازلی و ابدی‌اند. ثانیاً‍ً: ارواح همیشه در فعالیت هستند و بیکار نخواهند بود. ثالثاً: ارواح در فعالیت خود نیازمند جسم هستند. بنا بر اندیشه "دونادون" روح نمی‌تواند بیکار باشد و بدون جسم هم فعالیتی ندارد. بنابراین روح باید از جسمی به جسم دیگر دائماً در گردش باشد تا فعالیت او قطع نگردد و این دیدگاه با پدیده افزایش جمعیت سازگاری ندارد. زیرا بر این اساس که ارواح از ازل بوده‌اند و به‌طور دائم در اجسامی در گردش می‌باشند، پس همه جمعیت که به‌طور روزافزون زیاد شده‌اند، ارواح آنها از کجا آمده‌اند؟ ارواح این جمعیت اضافه‌ شده، قبلاً‍ً و در ازل بوده‌اند یا هماهنگ و همزمان با بدن‌ها خلق گردیده‌اند؟ اگر بگوییم قبلاّ وجود داشته‌اند، پس در آن حال و قبل از تعلق به بدن‌ها بیکار بوده‌اند و یا فعالیتی داشته‌اند؟ اگر بیکار بوده‌اند با این سخن شما که روح مدام در حال فعالیت است سازگاری ندارد. اگر بیکار نبوده‌اند، پس‌نیازی به تجسد نداشته‌اند و این سخن با اندیشه اهل حق که می‌گویند روح همواره از جسدی به جسد دیگر می‌رود و نیازمند جسد است، منافات دارد. و اگر بگوییم که این ارواح با اجساد جدید و همزمان با آنها خلق‌ شده‌اند، این نیز با ازلی بودن ارواح سازگاری ندارد. [شناخت فرقه اهل حق، ص 128] بنابراین پیروان مسلک اهل حق باید بدانند پایه‌های تفکر و اندیشه دونادون با یکدیگر متضاد و متناقض می‌باشد و نمی‌تواند پدیده افزایش جمعیت در جهان را حل کند.

پی‌نوشت:  
خدابنده، عبدالله، شناخت فرقه اهل حق، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر، 1388، ص 128