پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ همواره سران فِرَق ضاله و گمراه، بعد از ابداع و اختراع یک آموزه‌ی اعتقادی، در صدد تکمیل، تشریح و تبیین آن در بین پیروان خویش برمی‌آیند. فرقه‌ی شیخیه، بعد از ابداعِ آموزه‌ی ناطق واحد در مقام تشریح و تبیین، قائل به وحدت در این مسأله شده است و معتقد است در هر عصر تنها یک نفر از شیعیان، که از همه بالاتر است، باید در این منصب و جایگاه قرار گیرد و محال است که ناطق دیگری در میان باشد و دیگر علمای هم عصر ایشان، عنوان صامت دارند و حق نطق ندارند. ابراهیمی در همین خصوص می‌نویسد: «شبهه نيست كه [ناطق] در هر دوره، منحصر به فرد و واحد خواهد بود و او كسی است كه شخصاً از امام ميیگيرد و به ديگران می‌رساند و از ديگران می‌گيرد و به امام می‌رساند.» [1] در مقابل، عده‌ای دیگر از علمای شیخیه قائل به تعدد ناطق شده‌اند. کریمخان کرمانی در همین خصوص می‌نویسد: «اما اكابر شيعه متعددند و آن‌چه به ما نسبت می‌دهند بعضی از مخالفان، كه ما می‌گوئيم كه در هر عصری حُكماً كامل بايد يكی باشد، افترای محض است و ما چنين اعتقادی نداريم.» [2]
بدین ترتیب می‌توان گفت: بدعت ناطق واحد به دلیل این‌که ساخته‌ی دست بشر است، دارای تناقضات آشکاری است که در کلام و آثار مشایخ شیخیه دیده می‌شود و توجیهات بیان شده از طرف علمای شیخیه، اشکالات آن را برطرف نمی‌سازد.

پی‌نوشت:

[1]. ابوالقاسم ابراهیمی، تنزیه الاولیاء، نسخه‌ی الکترونیکی، ص 596-597.
[2]. کریمخان کرمانی، ارشاد العوام، نسخه‌ی الکترونیکی، ج 4، ص 116.