پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بنابر اعتقاد مذهب حقه‌ی شیعه «توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت»، به عنوان پنج اصل دین و مذهب به شمار می‌آیند. این در حالیست که پیروان مسلک شیخیه، در تعداد اصول دین دچار اختلاف شده‌اند.
همچنان که رهبران «شیخیه‌ی کرمان»، با حذف «معاد و عدل» از اصول دین و اضافه نمودن اصلی به نام «رکن رابع»، تعداد اصول دین را چهار می‌دانند. آنان این ادعای خود را منتسب به شیخ احمد احسایی و کاظم رشتی دانسته و کریم‌خان کرمانی در این خصوص گفته است: «اگر کسی ادعا کند که این بحث‌ها را سید و شیخ نگفته‌اند، دروغ محض است. سید کاظم رشتی قائل است که خدا برای ظهور و تشیید رکن رابع، اسبابی قرار داده و این بخت و مرحمت خدادادی است».[1]
اما در مقابل، پیروان «شیخیه‌ی آذربایجان» معتقدند که شیخ احمد احسایی همچون پیروان مذهب حقه‌ی شیعه، اصول دین و مذهب را پنج می‌دانست. همچنان که میرزا عبدالرسول احقاقی اسکوئی، معتقد است که شیخ احمد احسایی اصول دین را پنج می‌دانست [2] و برای اثبات ادعای خود به این گفته‌ی شیخ استناد کرده است: «اما بعد فَیَقول العَبد المسکین احمد بن زین الدین احسائی... [3]؛ اما بعد، بنده‌ی مسکین، احمد بن زین الدین احسائی می‌گوید: بعضی برادران که اطاعت آن‌ها واجب است، از من خواهش کردند که رساله‌ای در مورد آن‌چه بر مکلفین در رابطه با معرفت اصول دین یعنی توحید و عدل و نبوت و امامت و معاد واجب است، بنویسیم». همچنین میرزا موسی حائری اسکوئی (از رهبران شیخیه‌ی آذربایجان) نیز بر افکار شیخیه‌ی کرمان، خصوصاً در بحث رکن رابع و تعداد اصول دین، تاخته است.[4]
به هر حال یا شیخیه‌ی کرمان در فهم کلام پیشوای خود شیخ احمد احسایی دچار اشتباه شده‌اند و یا عامداً بر خلاف پیروان مذهب حقه‌ی شیعه (و حتی برخی از پیروان شیخیه)، در بیان تعداد اصول دین، بر اشتباه خود اصرار می‌ورزند.

پی‌نوشت:

[1]. کریم‌خان کرمان، رساله سی فصل، صص 147-132.
[2]. ر.ک: میرزا عبدالرسول حائری اسکوئی، حقایق شیعیان، تبریز: چاپخانه‌ی رضایی، 1334 ش، صص 12-7.
[3]. شیخ احمد احسائی، جوامع الکلم (مجموعه رسائل)، تبریز: بی‌نا، 1273 ق، ج 1، ص 2.
[4]. ر.ک: میرزاموسی اسکوئی، احقاق الحق و رد الإتهام و رفع الإبهام، ترجمه‌ی: محمد عیدی خسروشاهی، تهران: روشن ضمیر، 1385 ش، ج 1، صص 363-283.