پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در قرآن کریم آیه‌ای به این مضمون داریم که: «وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ.[ق/16] و خداوند از رگ گردن به شما نزدیک‌تر است.» با این آیه ممکن است، علاوه بر وجود مشروعیت توسل برای برخی، شبهه‌ای شود که خداوند می‌فرماید ما به این اندازه نزدیک به شما هستیم، با این حال او صدای ما را می‌شنود و دعای ما را مستجاب می‌کند و ...، پس به توسل چه نیازی است؟
این پرسش ظاهر جذابی دارد و می‌تواند افراد فراوانی را تحت تأثیر قرار دهد، اما با دقت و توجه به دستورات دینی و آیات و روایات پاسخ روشنی می‌توان به این پرسش داد.
اول این‌که این پرسش درباره تمامی آن‌چه از جانب خداوند، وسیله تقرب و شفاعت قرار داده شده است، نظیر رفتن به زیارت خانه خدا، طواف، رمی جمرات و...، مطرح می‌شود. مگر مؤمنان با این اعمال یاد شده، به خدا متوسل نمی‌شوند؟ اگر خدای بزرگ از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است، چرا باید فرسخ‌ها با سختی و رنج سفر کنیم؟ و چرا به زیارت مسجد النبی می‌رویم؟ مگر این اعمال وسیله تقرب الهی نیستند؟ آیا تبرک و توسل به قرآن و آن‌چه در قرآن از نام‌های خداوند، نام پیامبران و صالحین وجود دارد، با قرب خدا به انسان منافات دارد یا به معنای این است که چون این کلمات، سخن خدا و به او نسبت دارد و دارای عظمت می‌باشد، در دعا، وسیله قرار داده می‌شود. آیا در دعا بهتر نیست که هنگام اظهار نیاز، قرآن را به‌دست گرفته و ضمن اظهار به کلام خدا، وحی و معجزه بودن آن، واسطه بین خود و خدا قرار دهیم؟ بنابراین نزدیک بودن خدا به ما، غیر از قرب ما به خدا است، ما در اثر گناه از او دور می‌شویم و با توسل، توبه، اعمال صالح و شفاعت می‌توانیم این دوری را نزدیک کنیم و نزدیکی از دو طرف باشد. پس در عین این‌که خدا به ما نزدیک‌تر است، برای تقرب بندگانش وسیله‌هایی را قرار داده است؛ چنگ زدن به این اسباب موجب کمال معنوی می‌شود. از این‌رو وسیله و توسل با نزدیک‌تر بودن خدا از رگ گردن به ما، منافات ندارد. از این‌رو در قرآن می‌فرماید: «وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ.[مائده/35] به‌سوی خدا وسیله را بجویید.» که تفصیلاً این موضوع بیان شد.[1]
بین توسل و رفتن به در خانه پیامبران الهی که مقرب درگاه او می‌باشند، منافاتی وجود ندارد؛ چنان‌که با تقرب به وسیله و توسل به دیگر اعتقادات و اعمال صالح منافاتی نیست؛ زیرا هر دو از جانب خدای بزرگ مشروعیت دارند. شاید به همین دلیل، در آیه، به جمع تعبیر فرموده است: «نحن» یعنی ما و نفرموده است «أنا» یعنی من؛ از این‌رو قرآن، گاهی افعال را به‌صورت مفرد به خدا نسبت می‌دهد، با تعبیر «أنا» و گاه به صورت جمع «نحن»؛ بنابراین در صورت جمع، مجموعه اسباب و وسیله‌هایی را که خداوند در اختیار انسان قرار داده است، شامل می‌شود، از جمله: فرشتگان، پیامبران و تدبیر کننندگان عالم که در قرآن به «مدبرات امر» از آن یاد شده است. خدا نیز در تدبیر عالم از اسباب و وسیله استفاده می‌کند. «أبی الله أن یجری الامور الا بأسبابها.[2] خداوند امتناع دارد که امور عالم را جاری کند، مگر از طریق وسائط و اسباب‌ آن.»
در ثانی با نگاه به آیات و روایات در باب توسل،[3] ثابت می‌شود که برخی گناهکاران با رفتن به در خانه پیامبران و اولیای الهی به نتیجه می‌رسیدند و هیچ‌یک از پیامبران و اولیای الهی به آنان نفرمودند: چرا به در خانه ما آمده‌اید، با این‌که خدا از رگ گردن به شما نزدیک‌تر است؟

پی‌نوشت:

[1]. توسل وسیله‌ای برای رسیدن به مقصود
[2]. مجمع البحرین، طریحی، کتابخانه مدرسه فقاهت، ج2، ص565،
[3]. توسل مساوی با شرک نیست.