در مورد فدک و غصب آن توسط ابوبکر اختلافات فراوانی میان شیعه و اهل سنت وجود دارد ، اهل سنت با استناد به حدیث جعلی ابوبکر که وی در توجیه عمل خود در غصب فدک ساخته بود ، معتقدند که پیامبران از خود ارثی به جا نمی گذارند لذا ایشان فدک را ارث حضرت زهرا نمی دانند اما شیعیان با استناد به احادیث نبوی و برخی آیات قرآن کریم ، معتقدند حدیث مذکور جعلی بوده و پیامبران نیز مانند دیگران اموال خود را به ارث می گذارند لذا فدک ملک طلق حضرت زهرا سلام الله علیها بود که ابوبکر از آن حضرت غاصبانه گرفت . ضمن اینکه خود پیامبر اکرم فدک را در زمان حیات خویش به دخترشان بخشیده بودند بنابراین فدک ارث نبود تا ابوبکر برای توجیه فعل خویش آن را تحت عنوان ارث انبیا داخل کرده و منکر آن شود !

به هر حال شبهات متعددی از سوی اهل سنت پیرامون این مساله مطرح شده که در این مقاله به برخی از آنها پاسخ می دهیم

شبهه اول :
طبق مذهب شیعیان زن از زمين و عقار ارث نمي برد، پس چگونه همین شیعیان معتقدند كه فدك ارث حضرت زهرا (عليها السلام) است؟

پاسخ:
نکته اول:
درست است که شيعه مي گويد زن در زمين و عقار ارث نمي برد، اما فرق است بین زن و فرزند دختر!
ایرادی که اهل سنت گرفته اند در رابطه با زن و شوهر است نه دختر نسبت به پدر و مادر.
اگر رساله توضیج المسائل را که نگاه کنیم می بینیم که: اجماع فقهای شيعه بر اين واقع شده كه اولاد دختر و يا پسر از پدر ارث مي برند:
اگر وارث ميت فقط يكنفر از دسته اول باشد مثلا پدر يا مادر يا يك پسر يا يك دختر باشد، همه مال ميّت به او مي رسد....(1)
اگر مردي بميرد و اولاد نداشته باشد چهار یک مال او را زن و بقيه را ورثه ديگر مي برند و اگر از آن زن يا از زن ديگر اولاد داشته باشد هشت يك مال را زن مي برد و بقيه را ورثه ديگر مي برند و زن از همه اموال منقول ارث مي برد ولي از زمين و قيمت آن ارث نمي برد.(2)
اين دو مسأله در بین فقهاء امری اجماعي است

نکته دوم:
در احادیث هم به این مساله اشاره شده:
1ـ زراره كه يكي از راويان حديث و فردي ثقه مي باشد از امام باقر (عليه السلام) نقل مي كند که فردي مُرده است، در حالی که يك فرزندِ دختر و يك خواهر دارد.( تکلیف اموال او چه می شود ؟)
امام (عليه السلام) مي فرمايند: اموال به دختر به ارث مي رسد و براي خواهر سهمي نمي باشد.(3)

2ـ امام كاظم در جواب سؤال منقري در رابطه با سؤال او از فردي كه مرده است منتهي يك دختر و يك برادر دارد ،فرمودند: همه اموال متعلق به دختر است.(4)

شبهه دوم :
آيا حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ با اجازه علي بن ابيطالب ـ عليه السّلام ـ براي گرفتن فدك نزد ابوبكر رفته بود؟ و اگر اجازه نگرفته بود با عصمت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ سازگار است؟

پاسخ:
نکته اول:
در قرآن می خوانیم که:
انَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذَا كَانُواْ مَعَهُ عَلىَ أَمْرٍ جَامِعٍ لَّمْ يَذْهَبُواْ حَتىَ‏ يَسْتَئذِنُوهُ(5)
مؤمنان (واقعى) تنها كسانى هستند كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده و هر گاه با پيامبر بر كارى اجتماع نمايند، بدون اجازه او نمى‏ روند
منظور از" امر جامع" هر كار مهمى است كه حضور و اجتماع مردم در آن لازم است و تعاون و همكاريشان ضرورت دارد
پس طبق این آیه حضور تمام مردان با ايمان در صحنه لازم است، و قرآن اين حكم را براي هر دو لازم مي ‌شمرد. پس حضور زن در مسائل اجتماعي و سياسي همانند مرد است، و او نيز براي استحقاق حق خود و حتي حقوق پايمال شده به محكمه‌ هاي حاكمان زور، بايد مراجعه كند.(6)

نکته دوم:
هم اهل سنت و هم شیعیان در ذيل آيه شريفة تطهير (7) به عصمت حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ اشاره کرده اند.(8) پس این که حضرت زهرا برای باز پس گرفتن فدک نزد ابوبکر رفت ، منافاتی با عصمت آن حضرت ندارد

نکته سوم:
مرحوم شهيد مطهري در این باره جمله ای زیبا دارند ، ایشان مي‌ فرمايند: «اگر دنبال فدك نمي‌ رفت تن به ظلم داده بود و انظلام بود. والاّ صد مثل فدك را آنها در راه خدا مي‌ دادند. حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ حق خودش را مطالبه مي‌كند، پس ارزش فدك براي حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ از جنبه حقوقي بود، نه از جنبه اقتصادي و مادي. از جنبه اقتصادي و مادي ارزشش فقط اين قدر بود كه اگر فدك داشته باشم، به ديگران بتوانم برسم.(9)

شبهه سوم:
چرا پیامبر با بخشش فدک به حضرت زهرا بین فرزندانش تبعیض قائل شد؟

پاسخ:
نکته اول:
در سوره نجم (10) می خوانیم که
وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏ -إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحى‏ --و او ( پیامبر ) هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‏ گويد ,آنچه مى ‏گويد چيزى جز وحى كه بر او نازل شده نيست
هر کاری که پیامبر انجام می داد با دستور خدا بود. و هيچ گاه پیامبر در اعمال و رفتارش تحت تأثير عواطف و احساسات قرار نگرفت.
بخشش فدك هم طبق دلائل و شواهد قطعی به فرمان خداوند متعال و توسط پيامبر اكرم ـ (صلی الله علیه و آله ) ـ انجام شده است. و اکثر علمای اهل سنت هم این بخشش فدک را طبق آیه "و آت ذي القربي حقه" می دانند (و حقّ نزديكان را بپرداز، و (همچنين حق) مستمند و وامانده در راه را! و هرگز اسراف و تبذير مكن )(11)

جلال الدين سيوطي، در تفسير (الدر المنثور) به اسناد مختلف مانند بزار، ابويعلي، و ابن ابي حاتم و ابن مردويه از ابوسعيد خدري روايت كرده‌اند كه گفت : چون آيه ( و آت ذي القربي حقه ) نازل گرديد رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فاطمه زهرا را احضار فرمود و فدك را به او اعطا كرد.(12)

همچنين سيوطي از ابن عباس روايت كرده كه گفت: چون همين آيه نازل گرديد، رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ را نزد خويش خواند و فدك را به او اعطا كرد.(13)

پس طبق بررسی روایات پیامبر اکرم به دستور خدا فدک را به حضرت زهرا داده است,و کسی نمی تواند در این امر دخالت کند

در آیه ای از قرآن می خوانیم که:
( و ما كان لمؤمن و لا مؤمنة اذا قضي الله و رسوله أمراً أن يكون لهم الخيره...) هيچ مرد و زن مؤمنی در كاري كه خدا و رسول حكم مي‌كند اراده و اختياري ندارند.(14)

نکته دوم:
از دلائلی که می تواند علت بخشش فدک به حضرت زهرا باشد:
این است که پیامبر اکرم این موضوع را پیش بینی کرده بود که زمانی حکومت از امام علی ( علیه السلام ) و فرزندانش گرفته می شود ضمن این که ائمه باید پناهگاهی برای مردم خصوصا فقرا باشند,پیامبر با توجه به این موضوع فدک را در اختیار حضرت زهرا قرار داد (15)

نکته سوم:
حضرت زهرا فضائلی داشتند که زنان و دختران دیگر پیامبر از آنها محروم بودند.با نگاهی به آیه مباهله و آیه تطهیر این حقیقت روشن می شود
علاوه بر تفاسیر شیعه در تفاسیر اهل سنت هم آیه تطهیر اشاره به مقام و بزرگی پنج تن دارد

عَنْ جُمَيْعِ بْنِ عُمَيْرٍ قَالَ انْطَلَقْتُ مَعَ أُمِّي إِلَى عَائِشَةَ فَسَأَلَتْهَا أُمِّي عَنْ عَلِيٍّ. قَالَتْ: مَا ظَنُّكِ بِرَجُلٍ- كَانَتْ فَاطِمَةُ تَحْتَهُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ابْنَيْهِ، وَ لَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ الْتَفَّ عَلَيْهِمْ بِثَوْبِهِ- وَ قَالَ: اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي أَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً.‏(16)
جميع بن عمير گفت: با مادرم نزد عايشه رفتم، مادرم از او در باره على پرسيد، او گفت: چه گمان مى‏ برى در باره كسى كه فاطمه همسر او و حسن و حسين دو پسر او بودند؟ و من پيامبر خدا را ديدم كه با لباس خود آنان را پوشانيد و گفت: خدايا اينان اهل بيت من هستند پليدى را از آنان ببر و آنان را پاكيزه كن.

پی نوشت ها:

(1) مسأله 2731 از رساله امام خميني

(2) مسأله 2771 از رساله امام خمینی

(3) وسائل الشيعه ج17 ص444

(4) وسائل الشيعه ج17 ص444

(5) سوره نور آیه 62

(6) زن در آيينه جلال و جمال، ص 194

(7) سوره مباركة احزاب،‌ آية 33

(8) صحيح مسلم، كتاب فضائل الصحابه، ج 2، ص 368-- تفسير نمونه، ج‏17، ص: 294

(9) سيري در سيره نبوي، تهران، صدرا، چ 6، 1368، ص 114

(10) سوره نجم آیات 3-4

(11) اسراء آیه 26

(12) سیوطی ، الدر المنثور، ج 4، ص 117

(13) سیوطی ، الدر المنثور، ج 4، ص 117.

(14) احزاب، 36

(15) مجلسی ، بحار الانوار، ج 29، ص 118

(16) كشف الأسرار و عدة الأبرار، ج‏8، ص: 45