پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بیشتر از دوازده قرن است که بشریت از عنایت‌های ظاهری آخرین پیشوای آسمانی خود، محروم است. هم ‌زمان با تبیین غیبت حضرت صاحب‌الامر در بیانات امامان، قبل از زمان غیبت، برخی این پرسش را بیان کردند، که امام غایب چه اثر و فایده‌ای برای مردم دارد. لذا در همان زمان نیز، ائمه (علیهم السلام) تلاش کردند تا به این سؤال مهم پاسخ دهند. در روایات به آثار مهمی برای امام غایب اشاره شده است.
1. حفظ و نگهداری جامعه از نااميدی
نفس ایمان و اعتقاد به امامی زنده، هرچند غایب، سبب امید و اعتماد به نفس، برای مسلمانان و حتی همه ادیان است. بدون شک امید داشتن، در هر امری یکی از مهم‌‌ترین اسباب پیروزی و موفقیت است. امام در منظر شیعیان غایب است، ولی ایشان امام را در میان خود می‌دانند، چنان‌که در روایات مردم را به احساس حضور وی  در مردم فرا می‌خواند. ایشان به امید روزی که گرفتاری‌ها، ظلم‌ها و تباهی از بین برود، برای رسیدن به شرایط مطلوب جهانی، تلاش می‌کنند. پس یکی از آثار امام (هر چند غایب) حفظ جامعه از افتادن در ورطه هولناک ناامیدی است.
قطعاً در مقایسه جامعه شیعه با دیگر جوامع، این تفاوت را در پویایی، استواری و شادابی جامعه شیعی، مشاهده می‌کنیم که همگی مرهون این اعتقاد است.
2. اصلاح جامعه با عنایت‌های باطنی
شيعه این‌گونه می‌اندیشد که آن حضرت همواره در لحظه‌های حساس و تأثیرگذار، چون دستی غيبی اراده‌های مؤثری را در جهت اصلاح امور به‌کار می‌گیرد، این اصلاحات اغلب با هدايت‌های باطنی صورت می‌پذيرد. هدايت‌هايی که گاهی به‌وسیله شخص امام، و گاهی به‌وسیله ديگران، درباره صالحان و شايستگان انجام می‌گيرد.
3. حفظ جامعه از بلاها
امنیت، از مهم‌ترین نيازهای زندگی انسان است. رخدادهای ناگوار، همیشه اين نياز را مورد تهديد قرار داده، زندگی و حيات طبيعی موجودات را، به مخاطره انداخته است.
در برخی روايات، امام و حجت الهی، عامل امنیت زمين و اهل آن، دانسته شده است.
امام مهدی (علیه‌السلام) خود فرموده است: «وَ اِنِّي لَاَمانٌ لِاَهْلِ الْاَرْضِ.[1] من سبب ايمنی (از بلاها) برای ساکنان زمين هستم.»
حجّت خدا و حقیقت امام معصوم، باعث جلوگیری از غضب خداوند است. غضبی که به‌خاطر فساد خود مردم در زمین، به‌وجود می‌آید.
«وَما کان اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَاَنْتَ فِيهِم.[انفال/33] ای رسول ما تا زمانی که تو در ميان مسلمانان هستی، خداوند هرگز آن‌ها را به عذاب، گرفتار نخواهد کرد.»
4. ايجاد پروای الهی در پرتو باور به‌وجود امام زنده در جامعه
در کتاب کافی روایت شده است، عبد‌الله بن ابان که از راویان و اصحاب ائمة (علیه السلام) بودند و جايگاه خوبی نزد حضرت رضا (علیه‌السلام) داشته است، از حضرت خواست برای او و اهل بيتش دعا کند آن حضرت فرمود: «أَوَ لَسْتُ أَفْعَلُ وَاللَّهِ إِنَّ أَعْمَالَكُمْ لَتُعْرَضُ عَلَيَّ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ لَيْلَةٍ. أَمَا تَقْرَأُ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَي اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون» قَالَ: هُوَ وَ اللَّهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام.[2] مگر چنين نمی‌کنم؟ به‌خدا سوگند اعمال شما در هر روز و شب بر من عرضه می‌شود. عبد‌الله بن ابان گفت: «از اين فرمايش حضرت شگفت‌زده شدم». حضرت در پاسخ فرمود: مگر کتاب خدا را نخوانده‌ای که فرمود: «و بگو هر کار می‌خواهيد انجام دهيد؛ پس به يقين خداوند، پيامبرش و مؤمنان عملتان را می‌بينند»؟ فرمود: به خدا سوگند مقصود از او (مؤمن) علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است.» اين نگرش به امام و خلیفه وقت، آثار تربيتی فراوانی دارد و انسان را به نوعی مراقبت دائمی در رفتار خود تشویق می‌کند.

پی‌نوشت:

[1]. کمال‌الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 483،حسین ابن بابویه قمی، ج 2، ص 384، نشر دارالحدیث، قم، 1387.
[2]. کافی،شيخ کلينی ج 1، ص 220، موسوعةالکتب‌الاربعة، موسسه احیاءالکتب الاسلامیة، قم، 1428 ق.