پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حدیث منزلت، از قوی‌ترین و محکم‌ترین احادیث دلالت کننده بر امامت، خلافت و موقعیت بی‌نظیر امیرمؤمنان (علیه السّلام) نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است. اگر بخاری در کتاب خود هیچ اشاره‌ای به «حدیث غدیر» ننموده و مسلم هم به اشاره‌ای بسنده نموده، اما «حدیث منزلت» در صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابن ماجه، سنن ترمذی، و احمد بن حنبل آمده است. بزرگ‌ترین علمای اهل‌سنت و مورد قبول وهّابیت درباره این حدیث گفته‌اند: «و روی قوله (صل الله علیه و آله و سلم) أنت منّی بمنزلة هارون من موسی جماعة من الصّحابة و هو من أثبت الآثار و أصحّها[1] حدیث «منزلت» از محکم‌ترین و صحیح‌ترین روایات است.» بر اساس آیات قرآن کریم حضرت موسی (علیه السّلام) و برادرش هارون از چند جهت با یک‌دیگر نسبت دارند: نخستین جایگاه حضرت هارون (علیه السّلام) نسبت به حضرت موسی (علیه السّلام) «نبوت» است: «وَوَهَبْنَا لَهُ مِن رَّحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيًّا [مریم/53] و از رحمت خود بردارش هارون پیامبر را به او بخشیدیم» این تنها موردی است که درباره امیرمؤمنان (علیه السّلام) استثناء شده و مقام نبوت از وی سلب گردیده. دومین جهت از موارد تشبیه و همانندی در «حدیث منزلت» و شباهت میان حضرت هارون (علیه السّلام) و حضرت موسی (علیه السّلام) «قرابت و خویشاوندی» است؛ یعنی همان‌گونه که خداوند از میان قوم بنی‌اسرائیل، خلیفه و جانشین حضرت موسی (علیه السّلام) را برادر او برگزید، جانشین و خلیفه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز برادر و پسر عموی حضرت برگزید: «وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي [طه/29] و وزیری از خاندانم برای من قرار ده...» سوّمین مقام که شایسته‌ترین و صریح‌ترین منزلت و جایگاه حضرت هارون (علیه السّلام) نسبت به حضرت موسی (علیه السّلام) است مقام «وزارت» و «وصایت» است؛ وزیر کسی است که امیر را در انجام امور یاری رسانده و او را در ایفای مسؤلیت سنگینش یاری می‌دهد که حضرت موسی (علیه السّلام) این مقام را برای برادرش هارون از خداوند درخواست نمود: «وَاجْعَل لِّي وَزِيرًا مِّنْ أَهْلِي [طه/29] و وزیری از خاندانم برای من قرار ده...» خداوند نیز این مقام را به او عنایت فرمود: «و خداوند نیز این مقام را به او عنایت فرمود.» و سرانجام، آنچه مورد نظر ما در استناد به «حدیث منزلت» است مقام «خلافت» و «جانشینی» است؛ همان‌گونه که خداوند آن را برای حضرت هارون (علیه السّلام) نسبت به حضرت موسی (علیه السّلام) قرار داده برای امیرمؤمنان (علیه السّلام) نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز قرار داده: «وَقَالَ مُوسَی لأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی [اعراف/142] موسی به برادرش هارون گفت: جانشین من در میان قومم باش» این وجه تشابه از این جهت جالب است که به همان بیانی که قرآن کریم حضرت هارون (علیه السّلام) را مورد ظلم قوم خود می‌داند امیرمؤمنان (علیه السّلام) نیز سال‌ها مورد ظلم قوم خویش قرار گرفت: «فوالله ما زلت مدفوعا عن حقّی، مستاثرا علیّ منذ قبض الله نبیّه (صلّی الله علیه و آله و سلم) حتّی یوم النّاس هذا[2] به خدا سوگند از زمان قبضه روح گردیدن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تاکنون از حقّم محروم مانده و مورد ظلم و ستم قرار گرفته‌ام.» همان‌گونه که دیدیم در تمام آیات قرآن، صریح‌ترین و واضح‌ترین رابطه نبوّت و خلافت، بین حضرت موسی (علیه السّلام) و هارون (علیه السّلام) آمده، به همین روی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رابطه خود با امیرمؤمنان (علیه السّلام) را به رابطه آن‌دو بزرگوار تشبیه فرمود.
بیش از 50 مورد روایت در کتب اهل‌سنت و مورد قبول وهابیت یا سند‌های صحیح آمده که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حدیث منزلت را در غیر از قضیه جنگ تبوک مطرح کرده است: که در ادامه به سه مورد از آنها اشاره می‌کنیم: حدیث منزلت در قضیه عقد اخوت؛ «إنّ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) آخی بین المسلمین، ثمّ قال: یا علیّ أنت أخی و أنت منّی بمنزلة هارون من موسی غیر أنّه لا نبیّ بعدی.[3] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) میان مسلمانان عقد اخوت و برادری جاری نمود؛ سپس فرمود: یا علی! تو برادر من و به منزله هارون برای موسی هستی با این تفاوت که پس از من پیامبری نیست.» حدیث منزلت در قضیه سد الأبواب؛ «یا علیّ إنّه یحلّ لک فی المسجد ما یحلّ لی، یا علی! ألا ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلّا النبوّة[4] یا علی! هر آنچه درباره احکام حضور در مسجد برای من حلال است برای تو نیز حلال است. یا علی! آیا بس نیست تو را که برای من به منزله هارون برای موسی باشی با این تفاوت که پس از من پیامبری نیست؟.» حدیث منزلت در منزل أم‌سلمه؛ ابن عباس گوید: «عن النّبی (صلی الله علیه و آله و سلم) قال لأمّ سلمة: یا أمّ سلمة! إنّ علیا لحمه من لحمی ودمه من دمی و هو منّی بمنزلة هارون من موسی غیر أنّه لا نبیّ بعدی[5] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به ام‌سلمه فرمود: بدان که گوشت و خون علی (علیه السّلام) از گوشت و خون من است و او برای من به منزله هارون برای موسی است با این تفاوت که پس از من پیامبری نیست.»

پی‌نوشت:
[1]. الاستیعاب، ابن عبد البر، دارالجیل، بیروت، ج 3، ص 1097.
[2]. نهج البلاغه، خطبه 6.
[3]. فضائل الصحابة، أحمد بن حنبل، مؤسسة الرسالة، بیروت، ج 2، ص 1131.
[4]. تاریخ مدینة دمشق، إبن عساکر، دارالفکر، بیروت، ج 42، ص 139.
[5]. تاریخ مدینة دمشق، إبن عساکر، دارالفکر، بیروت، ج 42، ص 42.