پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ چرا برخی از ایرانیان به عرفان‌های کاذب گرایش پیدا می‌کنند؟ عوامل این گرایش را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
1. عوامل درون‌زا: یعنی عواملی که از شخصیت حقیقی انسان و از درونِ او نشأت می‌گیرند.
2. عوامل برون‌زا: یعنی عواملی که از محیط پیرامون، بر فرد اثر می‌گذارد.

علل درون‌زا

- جهل و نادانی: که علت اصلی هر کج‌رَوی و انحرافی است.

- شور و شوق جوانی: انسان‌ها از لحاظ فطری، نیاز به ارتباط با خداوند دارند و از آنجا که قلب جوان (و نوجوان) مملوّ از شور و شعف است، او را به سوی یافتن راه سعادت سوق می‌دهد. این قلبِ پر از احساسات، بعضاً شتاب‌زده در مسیر نادرست گام نهاده؛ در دام صیادان شیاد گرفتار شوند. بسیار دیده می‌شود که این شیادان، با سوء استفاده از نیازهای جوان (همچون لذت‌های جنسی و...) ایشان را به کام هلاکت و سقوط روحانی بکشانند.

- میل به بی‌بندوباری و عدم پاسخگو بودن: شِبهِ معنویت‌های نوظهور، عموماً با لذت‌های جسمی قرین‌اند. اغلب سران این شِبه‌ِ عرفان‌ها، غرق در لذت‌جویی‌های تَنی و عیاشی‌اند. برای نمونه اُشو، همه‌ی عرفان‌ را در رقص و سکس و لودگی می‌دید.[1] تا جایی که به خاط فساد و روابط افسارگسیخته‌ی جنسی از امریکا اخراج شد.[2] پائولو کوئلیو نیز تشرف به مقام عرفان را از راه روابط جنسی می‌پنداشت.[3] در آثار کاستاندا و پائولو کوئلیو، نشانه‌های استفاده از مواد مخدر دیده می‌شود. دالای لاما (رهبر بودائیان)، بزرگ‌ترین آرزوی خود را خوراکیِ خوب و خواب راحت اعلام می کند![4] می‌دانیم که در اسلام، بایدها و نبایدهایی برای زندگی بهتر دارد. اما این فرامین، به مذاق برخی خوشایند نیست. پس عده‌ای در پی راه گریز می‌گردند تا در قبال رفتارهای خود به کسی پاسخگو نباشند.

- نياز به شناخت خویشتن: انسان‌ها نیازمند آنند که تصوّری از خود داشته باشند. من چه کسی هستم؟ از کجا آمدم و به سوی کجا خواهم رفت؟ سرنوشت من چه خواهد شد؟ و سؤالاتی از این دست، در ذهن انسان‌ نقش می‌بندد. فرقه‌های شِبهِ معنوی، با استفاده از ابزارهای ادبی و زیبایی‌های هنری، انواع و اقسامِ جهان‌بينی‌ها را (با التقاط حق و باطل) به مخاطبین خود تقویم می‌دارند و چون باطل را در قالبی زیبا ارائه می‌کنند مورد استقبال قرار می‌گیرد.

- میل به متفاوت بودن و دیده شدن: عده‌ای از انسان‌ها، میل به آن دارند که از دیگران متفاوت باشند، تا مورد توجه قرار بگیرند.

- میل به قدرت: برخی افراد به خاطر میل به کسب قدرت به فرقه‌هایی مانند شیطان پرستی گرایش می‌یابند. آن‌ها معتقدند که شیطان قدرت بسیار دارد (از قبیل سِحر و جادو و ثروت) و می‌تواند از این قدرت به پیروانِ خود ببخشد. در همین راستا می‌توان کسانی را نام بُرد که به همین نیّت به دنبال ارتباط به جنیان می‌روند.

- عقده‌های روحی و روانی: برخی برای سرپوش گذاشتن بر عقده‌های شخصی به سراغ شِبهِ معنویت‌های نوظهور می‌روند. برخی افراد در گذشته، کارهایی انجام داده‌اند که یادآوری آن برایشان زجرآور است. پس به دنبال راهی می‌گردند تا به آن وسیله، گذشته‌ی سیاه خود را توجیه کنند تا از عذاب وجدان رها شوند. مثلاً کسی که در گذشته گرفتار اعتیاد بوده و اطرافیان خود را آزار داده، اکنون ممکن است در پی راهی برود که اعتیاد و لذتِ فردی را توجیه کند. بدین صورت: «راه سعادت در آن است که به هر قیمت از زندگی لذت ببریم!» یا افرادی که از زندگی لذت نبرده‌اند و به خواسته‌هایشان نرسیده اند، یا به هر ترتیب، در زندگی آرامش ندارند، هنگامی که به شِبه مَعنویت‌های نوظهور می‌رسند، احساس یک آرامش (البته از نوع کاذب) به ایشان دست می‌دهد که باعث گرایش ایشان به آن فرقه می‌شود.

علل برون زا

- عدم معرفی حقیقت دین به افراد: زندگی انسان‌ در جهان معاصر نسبت به گذشته تغییرات بسیاری کرده. لیکن دین اسلام، اغلب به همان صورتِ کهن و سنتی، بیان و معرفی می‌شود. لیکن این درحالی است که ادیان نوظهور و شبه معنویت‌های جدید، باطل خود را در قالبی زیبا و بروز معرفی می‌کنند و این گونه به صورتی کاذب، عطش حقیقت خواهی انسان‌ها را تسکین می‌دهند. آنان مدعی هستند که در کمترین زمان، انسان را به حقیقت غایی می‌رسانند.

- تبليغات گسترده گروه‌های معنويت گرا: این گروه‌ها و فرقه‌ها درگوشه و كنار جهان و با استفاده از ابزار رسانه‌ (ماهواره‌، اینترنت و...) دست به تبلیغات گسترده می‌زنند. بخش عمده ای از گرایش برخی ایرانیان به فرقه‌های نوظهور، فعالیت سیاسی دشمنان پاسلام است. یکی از مؤلفه‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، مذهب و دین است، و به همین دلیل یکی از راه‌های ضربه زدن به امنیت ملی، تضعیف دین و مذهب و اعتقادات مردم است.

- دوستان نااهل: گروه همسالان و دوستان الگوهای مورد قبول یک فرد در شیوه گفتار، کردار، رفتار و مَنِش هستند. فرد برای اینکه مقبول جمع دوستان و همسالان قرار بگیرد، ناگزیر از پذیرش هنجارها و ارزش های آنان است. در غیر این صورت، از آن جمع طرد می‌شود. پس به تدریج تحت تأثیر رفتار آنان قرار می‌گیرد و مانند آن‌ها می‌شود.

پی‌نوشت:

[1]. اشو، الماس‌های اشو، ترجمه مرجان فرجی، تهران: نشر فردوس، 1382، ص 74.
[2]. محمد تقی فعالی، آفتاب و سايه‌ها نگاهی به جریانهای نوظهور معنویت گرا، قم: انتشارات نجم الهدی، 1382، ص 311.
[3]. پائولو كوئليو، بريدا، ترجمه‌ی آرش حجازی و بهرام جعفری، تهران: نشر کاروان، 1384، صص 291 و 391.
[4]. دالایی لاما، زندگی در راهی بهتر، ترجمه فرامرز جواهری نیا، تهران: نشر ماهی، 1384، ص 155.