حال وقتی به درون جامعه انسانی نظر می‌کنیم در مقاطع مختلف آن ،به صورت طبیعی می‌بینیم هرکسی به تناسب برتری و تخصصی که دارد معمولا در جای بالاتری قرار گرفته است و بدین صورت است که پیشرفت در جامعه بشری اتفاق می‌افتد. و اگر در مواردی به خلاف آن‌چه بیان شد برخورد کنیم، قطعاً پیامدهای منفی آن را یا به وفور تجربه کرده‌ایم و یا این‌که باید منتظر عواقب سوء آن در آینده نه‌چندان دور باشیم. این مسئله وقتی نمود بیشتری پیدا می‌کند که جابجایی افضل و مفضول در پست‌های کلیدی جامعه اتفاق بیفتد. به عنوان مثال اگر در نیروی انتظامی و قوای مسلح کشور افراد ناآشنا و بدون مهارت جنگی فرماندهی لشکر را به دست بگیرند، نمی‌توان امید چندانی به پیروزی و موفقیت آن سپاه داشت. در مرحله بالاتر از آن یعنی وقتی بحث انتخاب رهبر و پیشوا در راس یک حکومت به میان می‌آید مسئله اهمیتی فوق العاده پیدا می‌کند و اگر در این مقطع تقدم مفضول بر افضل صورت پذیرفت، مشکلات بسیار دشوارتری بر مردم آن جامعه تحمیل می‌شود. تمام این موارد مربوط به روند متداولی است که در مجامع مختلف کم و بیش صورت گرفته و نهایتاً نارضایتی مردم یک عصر را در پی داشته است. حال مصیبت در جایی به بالاترین حدّ خودش می‌رسد که شخصی خودش را در عین شایستگی دیگران مقدّم بدارد و سکان حکومت را به دست گیرد و اگر این جا به جایی و تقدم مفضول بر افضل، در کرسی رهبری دینی جامعه یعنی آن‌جایی که هدایت بشریت به آن وابسته است، صورت پذیرد، خداوند و رسولش نیز نسبت به آن واکنش داده و از این کار بر حذر می‌دارند.

از رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده: «کسی که با وجود شخص برتر، خود را بر گروهی از مسلمانان مقدّم سازد، به خدا، رسول و مسلمانان خیانت نموده».[1] همچنین در روایت دیگری که از علمای اهل‌سنت و مورد قبول وهابیت در کتاب‌هایشان موجود است، آمده: «هر کس انسانی را به کاری بگمارد در حالی که می‌داند در رعیتش شخص شایسته‌تر از او وجود دارد، به خدا، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و تمام مؤمنان خیانت کرده است».[2] حاکم نیشابوری نیز به نقل از ابن عباس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده: «اگر شخصی کسی را بر گروهی بگمارد که در آن گروه، فرد دیگری وجود داشته باشد که خداوند از او راضی‌تر است، همانا به خدا، رسول و مؤمنان خیانت کرده است.»[3] و یا روایتی که بیهقی (متوفای 458 هجری) در سنن کبرای خود از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آورده است: «پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: هر کس فرمانداری از مسلمانان را به کار گمارد در حالی که می‌داند شایسته‌تر از او در کار و داناتر از او به کتاب خدا و سنّت پیامبرش وجود دارد، در حقیقت به خدا، رسول و تمام مسلمانان خیانت کرده است.»[4]

بنابراین به حکم عقل و با توجه به استشهادات پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) که کلام خداوند نیز است، تقدم مفضول بر افضل جایز نبوده و باید در تعیین رؤسا، امرا، وزرا، صاحب منصب و هر متخصصی به این مهم توجه داشت. در پایان فقط یک سوال و آن این‌که آیا در تعیین جانشین برای رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تقدّم افضل بر مفضول صورت گرفت و یا خلاف آن انجام شد؟!!!

منابع:

[1]. محمد بن الطبیب الباقلانی، تمهید الاوائل، موسسه الکتب الثقافیه، لبنان 1407ه.ق، تحقیق: عماد الدین احمد حیدر، ج 1، ص 474
[2]. علاء الدین احمد الشاشی الکاسانی الحنفی، الملقب بملک العلماء، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، دار الکتب العربی، بیروت، 1982م، ج 1، ص 228
[3]. محمد بن عبدالله الحاکم النیسابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیه، بیروت 1411ه، ط1، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، ج 4، ص 104. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. احمد بن الحسین بن علی بن موسی البیهقی، سنن البیهقی الکبری، مکتبه دار الباز، مکه المکرمه 1414ه.ق، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، ج 10، ص 118، ح 20151