پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از دیگر شبهاتی که پیروان وهابیت در مسائل فقهی به شیعه وارد می‌کنند این شبهه می‌‎باشد که آیا بر مشروعیت تقیه دلیلی در قرآن و رفتار صحابه وجود دارد؟

پاسخ:

یکی از شیوه‌های مبارزاتی ائمه معصومین (علیهم السّلام) و تربیت شدگان مکتب اهل‌بیت (علیهم السّلام) با دشمنان اسلام، در عصر خفقان، شیوۀ «تقیه» یا مبارزه مخفی بوده است. در تاریخ مبارزات مذهبی و اجتماعی و سیاسی گاه پیش می‌آید که مدافعان حقیقت اگر بخواهند به مبارزه آشکار دست بزنند هم خودشان و هم مکتبشان به دست نابودی سپرده می‌‌شود و یا لااقل  در معرض مخاطره قرار می‌گیرد همانند وضع شیعیان امام علی (علیه السّلام) در زمان حکومت غاصب بنی امیه؛ در چنین موقعی راه صحیح این است که نیروهای خود را به هدر ندهند و برای پیشبرد اهداف مقدس خود به مبارزات غیر مستقیم و یا مخفیانه دست بزنند و در حقیقت تقیه برای اینگونه مکتبها و پیروان آنها در چنین لحظاتی یک نوع تغییر شکل مبارزه محسوب می‌شود که می‌تواند آنها را از نابودی نجات دهد، و در ادامه مجاهدت خود پیروز گردند.

یکی از آیاتی که در قرآن، مشروعیت تقیه را اثبات می‌کند آیه‌ای است که دربارۀ داستان عمار و پدر و مادرش نازل شده است؛ آنگاه که عمار برای نجات جان خودش به ظاهر موافق مشرکین حرف زد، بعد از انجام این کار اظهار ناراحتی شدیدی می‌کرد که آیه‌ای نازل شد و کار او را مورد پسند خدا معرفی کرد.

قرآن چنین می‌فرماید: « من کفر بالله من بعد إیمانه إلّا من أکره و قلبه مطمئنّ بالإیمان ». [نحل / 106] « کسی که پس از ایمان به خدا کفر ورزد (به سزای عمل خود می‌رسد) مگر کسی که از روی ناچاری و اجبار اظهار کفر کند، ولی قلبش به ایمان، قرص و محکم باشد ».

در آیه دیگری می‌فرماید: « لا یتّخذ المؤمنین الکافرین أولیاء من دون المؤمنین و من یفعل ذلک فلیس من الله فی شیء إلّا أن تتقوا منهم تقاة و یحذّرکم الله نفسه و إلی الله المصیر ».[ آل عمران / 28 ] « روا نیست مؤمنان کافران را به جای مؤمنان ولیّ خود گیرند، و هر کس چنین کند پیوند خویش را با خداوند گسسته است؛ مگر اینکه خود را (برای ایمنی از شر آنها) در حصن و حفاظ تظاهر به قبول ولایتشان قرار دهید. خداوند شما را از مخالفت با خویش بر حذر می‌دارد و بازگشت همگان به سوی خدا است ».

مفسران اسلامی در شرح این دو آیه، همگی اصل تقیه را اصلی مشروع دانسته‌اند.

اصولا هر کس مطالعۀ مختصری در تفسیر و فقه اسلامی داشته باشد، می‌داند که اصل تقیه از اصول اسلامی است و نمی‌توان آیات فوق و نیز عمل مؤمن آل فرعون در کتمان ایمان خویش و اظهار خلاف آن را ( غافر / 28 ) نادیده گرفت و تقیه را به طور کلّی منکر شد.

آیات تقیه در مورد تقیه از کافران وارد شده، ولی ملاک آن، که همان حفظ جان و مال مسلمین در شرایط حساس و ناگوار است، اختصاص به کافران ندارد و اگر اظهار عقیده و یا عمل شخص بر وفق آن، در برابر فرد مسلمان نیز موجب خوف شخص بر جان و مال خویش باشد، تقیه در این مورد حکم تقیه از کافر را خواهد داشت این سخنی است که دیگران نیز به آن تصریح کردهاند.

رازی می‌گوید: مذهب شافعی این است که هرگاه وضع مسلمانان در میان خود همان حالتی را به خود گرفت که مسلمانان در میان کفّار (حربی) دارند، تقیه برای حفظ جان جایز است. همچنین تقیه منحصر به ضرر جانی نبوده و حتی ضرر مالی نیز مجوّز تقیه است.[1]

ابوهریره می‌گوید: من از پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) دو گونه تعالیم و دستورات دریافت کرده‌ام. برخی را در میان مردم منتشر کردم، ولی از نشر برخی دیگر خودداری کردم. چرا که، اگر انجام می‌دادم کشته می‌شدم.[2]

منابع:

[1]. تفسیر رازی: 8 / 13.
[2].محاسن التأویل: 4 / 82.