پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ همان‌طوری که می‌دانیم، عالمان دین پژوه در زمینه پیدایش تصوف گمانه‌هایی زده‌اند مبنی بر اینکه پیدایش این فرقه به چه نحوی بوده است، عدّه‌ای گفته‌اند تصوف چیزی نیست جز تاثیر گرفتن صوفیان از آداب و رسوم رهبانان مسیحی. در این نوشته سعی بر آن داریم که به چگونگی تاثیر آداب و رسوم مسیحیت بر تصوف و برخی از علت‌های آن بپردازیم.
عوامل تاثیر پذیری صوفیه از مسیحیت
1-تربيت سران صوفيه در خانواده هاي مسيحي
عدّه‌ای از سران و مشایخ صوفیه درخانواده‌هایی مسیحی تربیت یافته بودند و برخی از آنان تا اواخر عمر نیز در مراکز رهبانیت به سر می‌بردند. چنانچه جنید، معروف به بغدادی که او را سیدالطائفه و لسان القوم و طاووس العلماء و سلطان المحققین خواندند، اصلاً ایرانی و اهل نهاوند بوده است و از پدر و مادر مسیحی متولد شده و این در حالی است که اهمیت مقام جنید در بین صوفیه و تأثیر آرای او بحدی است که شیخ عطار درباره او می‌نویسد. به پیران ما اقتدا کنید و از ایشان متابعت نمائید و تسلیم آنها شوید.  اول حارث محاسبی. دوم جنید بغدادی. سوم رويم. چهارم ابن عطا. پنجم عمر بن عثمان مکی. زیرا ایشان جمع کردند میان علم و حقیقت و میان طریقت و شریعت.[1]
2-زندگي در سرزمين هاي مسيحي نشين
 ذالنون مصری و ابوهاشم دارانی و ابوهاشم صوفی (کوفی) در شام زندگی می‌کردند و نیز ابراهیم ادهم در شام زندگی می‌کردند و ایشان در آنجا از دار دنیا رفته‌اند و این درحالی است که می‌دانیم عراق و شام و مصر از مراکز مهم رهبانیت و مسیحیت بوده است.
3- ارتباط با مسيحيان
 می‌توان گفت بخاطر این که تصوف در شام و سوریه رواج بسیار داشت و صوفیان غالباً‌ با نسطوریها که یک فرقه از فرق نصارا بوده‌اند؛ ارتباط نزدیک داشتند کم کم عقائد مسیحیت وارد این فرقه شده و در آن شکل گرفته و رنگ و لعاب اسلامی خورده است.
مواردی از تاثیر پذیری صوفیه از مسیحیت
1-مسأله غسل اسلام گنابادی ها
 از مسائلي است كه ظاهراً از مسيحيت گرفته شده است غسل اسلام در فرقه گنابادیه است. سل اسلام آن است که طالب زمانی که می‌خواهد تشرف پیدا کند و رسماً صوفی شود، باید غسلی را انجام دهد که به آن غسل اسلام گفته می‌شود و ظاهراً این غسل، شبیه به غسل تعمید مسیحیان است که اگر کسی بخواهد داخل مسیحیت شود باید غسل تعمید را به جای آورد.
غسل تعمید از کلمه یونانی baptizo  گرفته شده است که در لغت به معنای شستشوی کامل و مستغرق ساختن جسمی درون یک مایع است. ولی در اصطلاح از تعمید به عنوان شستن گناهان یاد می‌شود. در انجیل می‌خوانیم: حال منتظر چه هستی برخیز و تعمید بگیر و نام او را خوانده از گناهانت پاک شو.[2]
2-ذکر
می‌توان گفت دو چیز دیگری که ظاهراً تا مقدار زیادی تحت تأثیر مسیحیت در زهاد و پیشروان تصوف پیدا شده است، ذکر است که در تصوف اصل اولی می‌باشد.
اما همان‌طوری که می‌دانیم در اسلام اصولی است و اصل اولی در اعمال، نماز است. و در اینکه در اسلام اصل اوی نماز است روایاتی وارد شده است که جمع آنها این می‌شود که: نماز ستون دین است، هر کس آن را ترک کند دینش را منهدم ساخته است. [3] و روایت دیگر که فرمود: اولین چیزی که در روز قیامت از انسان پرسیده می‌شود، نماز است. اگر قبول شد بقیه اعمال نیز قبول است و اگر رد شد، بقیه اعمال نیز رد می‌شود.[4] ولی اصل اولی در تصوف ذکر است. همانند رهبانیت مسیحیت که ذکر بر همه چیز مقدم است و این ذکر بر دو قسم جلی و خفی تقسیم می‌شود که اینجا جای صحبت از آن نیست.
3- هم‌سانی اصول رهبانیت و صوفی‌گری
اصول طریقه رهبانيت عبارت‌اند از، «تجرد، فقر و عزلت» که هر سه اصل اولی در رهبانیت مسیحیت می‌باشد و این سه اصل نیز در تصوف موجود است. البته به مرور زمان مساله تجرد بنا بر مصالح زمانی از بین رفته ولی در گذشته از اصول صوفیه بشمار می‌رفته است. مساله فقر نیز که سابقا بر فقر مادی اطلاق داشته، همان‌طوری که در سیره بزرگان صوفیه می‌بینیم و چونکه امروزه با وجود امکان خوب زیستن، فقیر بودن خیلی سخت و طاقت فرسا است و هر کسی از عهده آن بر نمی‌آید، مساله فقر مادی تبدیل به فقر و نیاز انسان به خدای متعال شده است و مساله عزلت هم که سابقا به شدت میان صوفیه مطرح بوده، امروزه این امر نیز کم‌رنگ شده است. در کل می توان از آنچه امروز صوفیه خود را صوفی می‌نامند، اما در عین حال رفتار و کردارشان با بزرگان و بنیانگذاران صوفیه قولا و فعلا فرق کرده، نتیجه گرفت که یا صوفیه امروز اصلا مطابق اوامر بزرگان قوم خویش قدم بر نداشته و با آنان مخالفند یا آنکه اصلا ایشان صوفی نیستند ولی خود را به صوفیه می‌چسبانند. در هر دو صورت اختلافات فاحشی که در مشی صوفیه امروزه با صوفیه قدیم به چشم می‎خورد، قابل قیاس نیست.
با وجود اینکه برخی صوفیه را برخاسته از آیین صد در صد اسلامی می‌دانند، باید با این حقیقت کنار بیایند که ادیان و آیین‌های مختلف بر صوفیه تاثیر گذاشته است و صوفیه فعلی پر است از آموزه‌های دیگر ادیان و آیین‌ها و این امری انکار ناپذیر است.    

منابع:
1-نیشابوری، عطار، تذکره الاولیاء، مقدمه ناصر هیری، تهران، انتشارت گلشایی، 1361، چاپ اول، ص 150
2-کتاب مقدس، عهد جدید، اعمال رسولان، باب 22، آیه 16 ـ انجیل عیسی مسیح، ترجمه هزاره نو، ص 378
3-ابن ابی الحدید معتزلی، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، 1404 ه‍.ق، ج 1، ص 2
4-کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365، ج 1، ص 337