پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ ایمن الظواهری در سال 1951 میلادی در کشور مصر متولد شد. وی به اتفاق بن لادن عربستانی و عبدالله عزام فلسطینی، هسته‌ی اولیه القاعده را در کشور افغانستان، به‌وجود آورد. او هم‌اکنون بعد از مرگ عبدالله عزام و بن لادن، رهبری القاعده جهان را برعهده دارد.[1]
ایمن الظواهری یکی از نظریه پردازان اصلی القاعده است، که در برنامه‌ریزی‌های اساسی بن لادن و تحول فکری القاعده، نقش مهمی داشته است.[2] او از نظر فکری بیشتر تحت تأثیر افکار سید قطب است. به‌همین جهت با اعدام سید قطب بسیار ناراحت شد و برای مبارزه با حکومت مصر، سازمان «الجهاد» را پایه‌ریزی کرد؛ ولی به‌خاطر تحرکات تندروانه برخی اعضای «الجهاد» و اتهام آن‌ها به ترور انور سادات (رئیس جمهور اسبق مصر) بیش از هزار نفر از اعضای جهاد، از جمله الظواهری، در سال 1981میلادی دستگیر و محاکمه شدند. پس از دو سال بسیاری از آن‌ها از جمله الظواهری، آزاد و از مصر اخراج شدند.[3]
الظواهری مدتی را به‌خاطر موانع موجود، از فعالیت‌های جهادی دست برداشت و بیشتر از راه رسانه و چاپ کتاب و مقاله، به نشر افکار خود می‌پرداخت،[4] تا این‌که افغانستان را مناسب‌ترین مکان برای اهداف جهادی و سیاسی خود تشخیص داد،[5] وی در طول حضور در افغانستان روابط نزدیکی، با بن لادن برقرار کرد و از نظر فکری نیز هر کدام از دیگری تأثیر پذیرفت.[6]
الظواهری در افغانستان به اتفاق بن لادن و عبدالله عزام هسته اولیه القاعده را تشکیل دادند و به مبارزه با شوروی پرداختند؛ این همکاری ادامه داشت، تا این‌که بعد از مرگ عبدالله عزام، بن لادن نیز در سال 2011 از دنیا رفت و رهبری القاعده جهان، اکنون بر عهده الظواهری است.
الظواهری در پی حوادث سوریه طی بیانیه‌ای از اعضای القاعده جهان خواست، تا به سوریه بروند و بر علیه حکومت بشار اسد قیام کنند، بعد از درخواست رهبری القاعده افراد زیادی از سرتاسر دنیا در سوریه جمع شدند و القاعده سوریه (جبهه النصره) تشکیل شد.[7]

پی‌نوشت:

[1]. علیخانی، عبدالله، کتاب امنیت بن الملل (4)، ویژه القاعده، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، تهران، 1388ش، ص200-202.
[2]. محمد محمدیان، بنیادهای فکری القاعده، چاپ اول، دانشگاه امام صادق، تهران، 1390ش، ص65.
[3]. منتصر زیات، ایمن الظواهری کما عرفته، چاپ دوم، دارمصرالمحروسه، 2002م، ص16، 23، 35، 36، 55، به نقل ازمجموعه مقالات کنگره تکفیر، مقاله «مبانی کلامی القاعده در تکفیر و کشتار مسلمانان» محمد طاهر رفیعی، انتشارات دارالاعلام، قم، 1393ش، ج5، ص63، 64.
[4]. همان، ص16.
[5]. همان، ص95، 96.
[6]. همان، ص47.
[7]. روند شکل‌گیری گروه سلفی تکفیری «داعش».