پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بعضی از پیروان وهابیت، با شبهاتی که مطرح می‌کنند به شیعیان اتهام می‌زنند که پیروان مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) معتقد به رؤیت خدا در عالم دنیا هستند؛ این افراد، با بیان روایتی از کتب شیعه ادعا کرده‌اند که شیعیان همانند پیروان اهل سنت معتقد به رؤیت خداوند متعال در دنیا و قیامت هستند و این مطلب مهم در کتب اعتقادی شیعه بیان شده است.
استدلال مفتیان وهابی، مستند به روایتی از کتاب شریف کامل الزیارات است؛ ابن قولویه قمی در کتابش می‌نویسد: «ابن ابى‌يعفور از امام صادق (عليه‌السلام) نقل کرده كه آن جناب فرمودند: «روزى رسول خدا (صلى‌الله‌عليه‌وآله) در منزل حضرت فاطمه (سلام‌الله‌عليها) تشريف داشته، در حالى‌كه امام حسين (عليه‌السلام) در دامن آن جناب بودند، حضرت گريسته و به سجده رفته، سپس فرمودند: اى فاطمه! اى دختر محمّد! در اين ساعت و در همين مكان، خداوند علىّ اعلى در بهترين صورت و زيباترين شكل، خود را به من نشان داد و گفت: اى محمّد! آيا حسين را دوست دارى؟ گفتم: بلى! نور ديده و گل خوشبو و ميوه دل و پرده مابين ديد‏گان من است؛ در حالى‌كه دست بر سر امام حسين (عليه‌السلام) نهاده بود، به من فرمود: اى محمد! بركت حاصل مى‏‌شود از مولودى كه بر او بركات و رحمت و رضوان من است و لعنت و غضب و عذاب و ذلت و عقوبت من بر كسى كه او را كشته و با او دشمنى كرده و با او به جنگ برخاسته است. به طور حتم و قطع، او سرور شهداء، از اولين و آخرين در دنيا و آخرت است.»[1]

در پاسخ به این شبهه، چند نکته بیان می‌شود:
نكته اول؛
یکی از اصول اعتقادی مهم در مذهب اهل سنت، دیدن خدای رحمان در قیامت است. این اصل اعتقادی، آن‌چنان مهم است که اگر کسی از هر مذهب و آیینی بخواهد، سنی مذهب شود، باید به این اعتقاد اقرار کند و ملتزم به آن باشد؛ اما با بررسی منابع معتبر اهل سنت مشخص می‌گردد که علاوه بر اعتقاد رؤیت خداوند در قیامت، در عالم خواب و همچنین در عالم دنیا این اتفاق امکان پذیر است.
ابن خزیمه یکی از محدثین و علمای مشهور اهل سنت، بعد از بیان روایات و احادیثی که شاهد بر امکان رؤیت خداوند است، در کتابش می‌نویسد: «روايتی که با سه طريق از ابن عباس [درباره رؤیت خداوند] نقل شده، ثابت می‌کند که ابن عباس به صورت واضح و روشن معتقد بوده که پيامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله) در همين دنيا خدا را ديده است.»[2]

اما باید گفت، شیعیان به هیچ وجه معتقد به رؤیت خداوند چه در عالم رؤیا و یا در دنیا و یا در قیامت و بهشت موعود نبوده و نخواهند بود؛ در حقیقت، شیعه معتقد است که خداوند رحمان فاقد جسم مادی و یا هرگونه جسم با هر نوع و عنوانی است و حتی اگر فرض گرفته شود که این روایت، صحیح السند باشد، اما به دلیل آن‌که با آیات قرآن کریم و اساس مذهب شیعه در تضاد است، به هیچ وجه، مورد پذیرش ائمه معصومین (علیهم‌السلام) نیست.

قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ [أنعام/103] چشم‌ها او را در نمی‌یابند، ولی او چشم‌ها را درمی‌یابد و او لطیف و آگاه است.» بر اساس این آیه شریفه، هرگونه رؤیت با چشم رد شده و به هیچ وجه، چنین امکانی وجود ندارد.
علاوه بر آیه قرآن کریم، عقل هر انسان مسلمانی نیز مخالف رؤیت خداوند، چه در عالم دنیا و چه در عوالم دیگر است؛ زیرا با این اعتقاد، باید خداوند را محدود کرد و برای او، بُعد مکان و زمان تصور کرد که ذات متعالش، منزه از این اوصاف و اوهام است.

نکته دوم؛
بر خلاف محدثین و مفسرین وهابی، شیعیان معتقد به تأویل بعضی از آیات و روایات و احادیث هستند؛ علامه مجلسی بعد از بیان روایت مذکور در کتاب بحارالانوار، در شرح و توضیح آن روایت می‌نویسد: «بيان إن العليّ الأعلى أي رسوله جبرئيل أو يكون الترائي كناية عن غاية الظهور العلمي و حسن الصورة كناية عن ظهور صفات كماله تعالى له و وضع اليد كناية عن إفاضة الرحمة.[3] منظور از (العلی الأعلی)، امین وحی و فرستاده خداوند، حضرت جبرئیل است و منظور از دیدن خداوند، کنایه از نهایت ظهور علم و منظور از حسن صورت، کنایه از ظهور صفات کمالی خداوند متعال نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است و منظور از گذاشتن دست بر روی سر حضرت، کنایه از افاضه رحمت الهی درباره خاتم الانبیاء (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.»[3]

در پایان باید گفت، بر اساس اعتقادات مذهب شیعه که برگرفته از سیره و سخنان اهل بیت (علیهم‌السلام) است، آیات و روایات و احادیثی که به گونه‌ای برای خداوند تجسیم و جسمیت را بیان کرده و به صفات ظاهری اشاره شده، تأویل برده می‌شود و اراده کنایه از آن می‌گردد.

پی‌نوشت:
[1]. ابن قولويه قمی، كامل الزيارات، ص67، دار المرتضوية - نجف اشرف، چاپ اول، 1356ش.
[2]. ابن خزيمه، كتاب التوحيد و إثبات صفات الرب عزوجل، ج2، ص495، چاپ پنجم، مكتبة الرشد، سعودی، رياض، 1414هـ ، 1994م.
[3]. علامه مجلسى، بحار الأنوار، ج44، ص238، دار إحياء التراث العربی - بيروت، چاپ دوم، 1403 ق.

محمدجواد مهريار