پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در زندگی عواملی هستند که باعث غفلت انسان از یاد خدا می‌شود، اگر آدمی به رفع این عوامل اهتمام نداشته باشد، به مرور زمان، از فطرت خود فاصله گرفته و همنشین هواپرستان و دلبستگان به دنیا خواهد شد. برخی از عوامل غفلت که در قرآن نسبت به آن‌ها هشدار داده شده است، عبارتند از؛ تبعیت از هوای نفس، دلبستگی به دنیا و دنیاطلبی  و وسوسه‌های شیطان.
تبعیت از هوای نفس
خداوند در قرآن کریم در خصوص عدم تبعیت از هوای نفس می‌فرماید:«وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا[کهف/28]؛ و هرگز از آن که ما دل او را از یاد خود غافل کرده‌ایم و تابع هوای نفس خود شده و به تبه‌کاری پرداخته متابعت مکن.» بدیهی است تبعیت از هوای نفس، انسان را نسبت به یاد خدا غافل کرده و به وادی گناه سوق خواهد داد. 
دلبستگی به دنیا
 در قرآن کریم درباره دوری از دلبستگی به دنیا، آمده است:«وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا[کهف/28]؛ و مبادا دیدگانت از آنان بگردد از آن رو که به زینت‌های دنیا مایل باشی» در این آیه خداوند به پیامبر خود دستور می‌دهد، به خاطر دنیا گرایی و دنیا طلبی از فقرا و مستمندان غافل نشود. چون غفلت از مستمندان، افراد تهی دست، غفلت از یاد خدا را به همراه داشته و انسان را مشغول در خود و خواسته‌هایش می‌‌کند. خواسته‌های نفسانی و لذت جویی‌های هوس‌وار، می‌تواند انسان را چنان سرکش کرده ونسبت به اصل و فلسفه آفرینش نیز غافل کند. به همین خاطر است که خداوند رفاه و آسایش را به عنوان زمینه ساز غفلت آدمی بر شمرده است. در قرآن کریم آمده است: «وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّي ۚ إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ[هود/10]؛ و اگر آدمی را به نعمتی پس از محنتی که به او رسیده باشد رسانیم (مغرور و غافل شود و) گوید که دیگر روزگار زحمت و رنج من سرآمده، سرگرم شادمانی و مفاخرت گردد.» زیرا رفاه‌زدگی و آسایش زیادی موجب می‌شود، آدمی سرگرم خواسته‌های دنیایی خود شده و از مسیر کمال انسانی فاصله بگیرد.
وسوسه‌های شیطان
وسوسه‌های شیطان یکی از معظلات بشر در مسیر تعالی و پیشرفت است؛ شیطان با غافل کردن انسان از خداوند متعال، او را در دام نفسانیت و خود پرستی گرفتار می‌کند. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشاءِ[بقره/268]؛ شیطان، شما را (به هنگام انفاق) وعده فقر و تهیدستى مى‏‌دهد؛ و به فحشا (و زشتی‌ها) امر مى‏‌كند.»
همچنین در روایتی از امیرالمومنین آمده است: «لا تَجْعَلَنَّ لِلشَّيْطانِ في عَمَلِكَ نَصيباً، وَلا عَلى نَفْسِكَ سَبيلاً؛ برای شیطان در کار خودت سهمی قرار مده! و بر جان و روانت راهی نشان نده»[1] با توجه به این روایت، از عوامل مهم غفلت انسان‌ها از یاد خدا، سهیم کردن شیطان در اموراتشان است. یعنی، مسلط شدن شیطان بر  جان و روان انسان‌ها از عوامل مهم در غفلت انسان‌ها محسوب می‌شود.

پی‌نوشت

[1]. شيخ الإسلامی، سيد حسين، هداية العلم في تنظيم غرر الحكم، نشرمؤسسة أنصاريان، جلد1، ص 302.