متن مقاله
سلفیه دارای اقسام مختلفی است. اصول سلفیه از دو چیز تشکیل می‌شود، یعنی اگر جریان‌های فکری، دارای این دو مشخصه باشند، جزء سلفیه محسوب می‌شوند. آن دو اصل عبارت از اجتهادگرایی و برتری فهم سلف بر خلف است. همه جریان‌های سلفی در این دو مشخصه، با یکدیگر مشترک هستند. هر چند در برخی از عقاید نیز با یکدیگر اختلاف دارند.
چنان‌که گفته شد، همه جریان‌های سلفی اعم از وهابی، زیدی، اخوانی و جهادی، قائل به اجتهاد هستند و تقلید از ائمه اربعه را بدعت می‌دانند. اما اجتهادهای بی ضابطه باعث شده است که اجتهادگرایی در بین سلفیه جهادی، رونق بیشتری پیدا کرد و سلفیه تکفیری در مسائل فقهی و اجتهادی، نظریات متعارضی صادر کردند، کار به جایی رسید که گاهی مجتهدین سلفی تکفیری، به جهت اختلاف در مسائل اجتهادی، فتوا به کفر یکدیگر دادند. مثلاً مجتهد داعشی، حکم به کفر یک مجتهد القاعده می‌داد، یا یک مجتهد جبهه النصره، حکم به کفر دیگر مجتهد داعشی می‌داد و ...
اختلافات به حدی زیاد شد که برخی از مجتهدین تکفیری، نظریه تقلید از میت را مطرح کردند. هر چند آنان با تقلید از ائمه اربعه مخالف هستند، ولی تقلید از بزرگان تکفیری را مطرح کرده‎اند.
ابوالحسن شافعی یکی از جهادی‌های عراق است که در مقدمه کتاب «خفایای تاریخ، زرقاوی ... آنطور که من شناختم(1)»، بر خلاف سیره سلفیه، پیشنهاد عجیبی می‌دهد؛ وی چاره راه را در تقلید از میت می‌داند. او می‌گوید زمانی که علم کم گشته و جهال و اهل باطل، ادعای علم و حقانیت می‌کنند و همه اصناف منتسب به جهاد، ادعای منهج راستین می‌کنند، باید به فهم آراء و منهج کبار ائمه[1] معاصر هم‌چون شیخ ابوعبدالله اسامه بن لادن، شیخ ابومصب احمد الزرقاوی، شیخ ابوحمزه عبدالمنعم المهاجر و امثال ایشان، که به اتفاق مسلمین منتسب به جهاد هستند و در مسیر اسلام و سنت شهید شده‌اند مراجعه کرد؛ زیرا این اشخاص به تمام خیر اصابت کرده‌اند.[2] بنابراین فهم آن‌ها در مسئله جهاد، بر مجتهدین زنده اولویت دارد.
وی برای تبیین دیدگاهش به روایتی از مجمع الزوائد استناد می‌کند که در این روایت، به نقل از عبدالله بن مسعود آمده است: «لا يقلدن أحدكم دينه رجلا، فإن آمن آمن، وإن كفر كفر، وإن كنتم لا بد مقتدين فاقتدوا بالميت؛ فإن الحي لا يؤمن عليه الفتنة.[3] در دینتان از کسی تقلید نکنید، زیرا اگر او ایمان بیاورد، شما ایمان می‌آوردید و اگر کفر ورزد، شما نیز به تقلید از او کفر خواهید ورزید و اگر چاره‌ای جز تقلید ندارید، پس، از میت تقلید کنید، زیرا که انسان زنده، از فتنه‌ها در امان نیست.» هیثمی در ادامه روایت آورده است: این روایت را طبرانی در کبیر روایت کرده است و راویان آن راویان صحیح بخاری و ثقه هستند.[4]
با این اوصاف مشخص می‌شود که سلفیه هنوز در این موضوع اساسی، به راه چاره‌ای نرسیده است که آیا باید هر شخص مجتهد، اجتهاد کند و به اجتهادش عمل کند، یا باید از میت تقلید کند! به نظر می‌رسد، اتخاذ مبنای نادرست در موضوع اجتهاد و تقلید، سلفیه را با این مشکلات روبرو کرده است، تا جایی که باعث شده است، نتواند تصمیم درستی در موضوع اجتهاد اتخاذ کند.

نویسنده: مجتبی محیطی

پی‌نوشت:

[1]. محمد وائل الحلوانی (مسیره الغریب)، خفایای تاریخ زرقاوی... آنطور که من شناختم، مقدمه: ابوالحسن شافعی، ترجمه: ابودجانه خراسانی، انتشار دیجیتال مکتبه الموحدین، تاریخ انتشار: 6 ذوالقعده 1438ق، ص5. برای دیدن تصویر کلیک کنید.
[2]. محمد وائل الحلوانی (مسیره الغریب)، خفایای تاریخ زرقاوی... آنطور که من شناختم، مقدمه: ابوالحسن شافعی، ترجمه: ابودجانه خراسانی، انتشار دیجیتال مکتبه الموحدین، تاریخ انتشار: 6 ذوالقعده 1438ق، ص7. برای دیدن تصویرکلیک کنید.
[3]. هيثمي، علي بن ابي بکر (م 807)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، تحقيق: حسام الدين القدسي، مكتبة القدسي، القاهرة، 1414ق، ج1، ص180.
[4]. محمد وائل الحلوانی (مسیره الغریب)، خفایای تاریخ زرقاوی... آنطور که من شناختم، مقدمه: ابوالحسن شافعی، ترجمه: ابودجانه خراسانی، انتشار دیجیتال مکتبه الموحدین، تاریخ انتشار: 6 ذوالقعده 1438ق، ص10. برای دیدن تصویر کلیک کنید.