پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دو واژه «تقلیل‌گرایی» و «اطلاق‌گرایی»[1] دو واژه متضاد هستند که در مقابل یکدیگر قرار دارند. ممکن نیست شخصی به یک اعتبار هم تقلیل‌گرا باشد و به همان اعتبار، اطلاق‌گرا باشد. بنابراین مراد ما از این دو واژه در حق علمای عربستان به این صورت است که عالمان وهابی از یک حیث تقلیل‌گرا و از حیث دیگر اطلاق‌گرا هستند. علمای وهابی از این حیث که علم بسیار محدودی نسبت به دیگر مذاهب و عقاید‌شان دارند، تقلیل‌گرا هستند و از این حیث که خواهان تسلط بر دیگر مذاهب و اظهار نظر در رابطه با دیگر مذاهب اسلامی هستند، اطلاق‌گرا هستند. این‌جاست که مشکلات زیادی صورت می‌گیرد، زیرا کسی می‌تواند در مورد چیزی اظهار نظر کند که نسبت به آن مسئله عالم باشد، ولی علمای وهابی، بدون این‌که کتب دیگر مذاهب را خوانده باشند، حکم به بدعت و شرک[2] و غلو دیگر مذاهب می‌دهند.
حسن فرحان مالکی از مخالفین علمای عربستان است که دیدگاه و شناخت وسیعی به مسائل علمی و اجتماعی دارد. وی در رابطه با علمای عربستان می‌گوید: آن‌چه در تفکر وهابیت عربستان تجلی دارد، نوعی تقلیل‌گرایی و محدود اندیشی نسبت به فقه و اعتقادات اسلامی است که با مطلق‌گرایی علمای عربستان همراه شده و آنان با احساس استغنا و ناآگاهی از فقه سایر مذاهب، به طور یک‌جانبه بر اندیشه‌هایی تأکید می‌کنند که در مقابل تمامی جریانات و تکفرات اسلامی به ویژه مذاهب گوناگون اهل سنت قرار دارد. این علما یا عالم به فقه و عقاید سایر مذاهب نیستند و یا آن را به طور غیر اصولی و در قالب امری فرعی، حاشیه‌ای، غیر اصیل، و سطحی و یا از منابع غیر اصلی فراگرفته‌اند. این علما نه تنها عالم به فقه، معرفت و زیر ساخت‌های فکری سایر گرایش‌های اسلامی نیستند، بلکه حتی نسبت به عقاید سایر مذاهب اهل سنت، مانند اشاعره، سلفیون، متصوفه و ظاهریه نیز آگاهی ندارند.[3]
چنین رویکردی از سوی علمای وهابی بسیار خطرناک است، زیرا نادانسته به تکفیر دیگران همت می‌نهند، زیرا در حالی‌که دیدگاه علمای دیگر مذاهب را درک نکرده‌اند، فهم خود را به آنان منتسب کرده و سپس حکم تکفیر را نیز صادر می‌کنند.

نویسنده: م. ج

پی‌نوشت:

[1]. مراد از اصطلاح تقلیل گرایی این است که وهابیان در محدوده دانش و علم، مطالعات بسیار محدودی دارند و مراد از اصطلاح اطلاق گرایی یعنی این‌که با وجود اطلاعات کم علمی نسبت به مذاهب دیگر، اطلاق گرا هستند، یعنی بسیار راحت حکم به تکفیر دیگران می‌دهند.
[2]. الدرر السنیه فی الاجوبه النجدیه، محقق عبدالرحمن بن محمد بن قاسم، چاپ ششم، 1417ق، ج1، ص292.
[3]. فرحان مالکی، حسن، نگاهی به غلو اندیشی و افراط گرایی علمای معاصر عربستان، موسسه فرهنگی هنری آفتاب خرد، تهران، 1396ش، ص17.