یکی از مهم‌ترین آیاتی که مورد سوء استفاده گروه‌های تکفیری اعم از داعش، القاعده، بوکوحرام و سلفیه جهادی قرار گرفته، آیه سوره انعام است: «وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ.[انعام/ آیه 44] هر کس به غیر آن‌چه خدا نازل کرده، حکم کند، کافر است.»

بسیاری از مفسرین اسلامی در قرن‌های پسین، نظرات تفسیری را تلقی به قبول کرده و چنین کفری را کفر اصغر برشمرده‌اند؛ آنان معتقدند اگرچه این افراد کافرند، اما کفرشان کفر ملت نیست و باعث خروج از اسلام نمی‌شود و مثل کفر به خدا و رسولان نیست.
اکثر مفسران تصریح دارند که تفسیر سلف مانند ابن عباس از آیه صحیح است و نمی‌توان این‌گونه افراد را تکفیر کرد:

ابن كثير: سبب تعبیر به کفر این است که آنان حکم الهی را از روی عناد و انکار نپذیرفتند.[1]
واحدی: گروهی معتقدند آیات سه گانه در مورد یهودیانی که حکم الهی را تغییر دادند و ربطی به مسلمانان ندارد. زیرا مسلمان هرچند که مرتکب گناه کبیره شود، به او کافر گفته نمی‌شود و این دیدگاه قتاده و ضحاک و ابوصالح است و روایت براء بن عازب موید همین دیدگاه است.[2]
ابوحيان اندلسی: ابن مسعود، ابراهیم، عطاء و گروهی دیگر کفر در آیه را کفر دون کفر یعنی کفر اصغر می‌دانند و ظلم در آیه بعدی را ظلم دون ظلم یعنی ظلم اصغر می‌دانند و فسق در آیه بعدی را فسق دون فسق یعنی فسق اصغر می‌دانند و مراد این است که کفر مسلمان مانند کفر کافر نیست. هم‎چنین ظلم و فسق مسلمان همانند کافر نیست. لذا او را از اسلام خارج نمی‌کند. همین دیدگاه را ابن عباس و طاووس پذیرفته است.[3]
سمعانی: «واعلم أن الخوارج يستدلون بهذه الآيه و يقولون: من لم يحكم بماأنزل الله فهو كافر و أهل السنة قالوا: لايكفر بترك الحكم.[4] خوارج به این آیه استدلال می‌کنند و می‌گویند: من لم یحکم بما انزل الله فهو کافر، اما اهل سنت می‌گویند: به خاطر ترک حکم الهی، شخص تکفیر نمی‌شود.»
بنابراین مفسرین از این آیه برداشت کفر اصغر کرده‌اند مگر این‌که شخص مستحل حکم غیر الهی باشد که مصداق کفر اکبر خواهد بود.

پی‌نوشت:

[1]. ابن کثیر، تفسير القرآن العظيم، ج2 ص61.
[2]. واحدي، التفسير الوسيط، ج2 ص 190.
[3]. أبي حيان الأندلسي، محمد بن يوسف، تفسير البحر المحيط، ج3 ص394.
[4]. سمعانی، تفسیر القرأن، ج2 ص42.