پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- احمد جام ملقب به ژنده پیل از بزرگان صوفیه قرن ششم است. او در انتقاد به عملکرد صوفیان عصر خود که از مرام صوفی‌گری و درویشی دور شده‌اند و راهی غیر از آن در پیش گرفته‌اند اعتراض کرده و می‌گوید: «ما در معنی نه درویشیم و نه صوفی، از هر دو دوریم و در دعوی هر چند خواهی تمامیم و هر چه درویشان و صوفیان کردند ما همه بر بدل آن می‌کنیم. ایشان مجاهدت و رنج گرسنگی اختیار کردند، ما شادی و راحت و طرب نفس اختیار کردیم، ایشان نماز شب و روزه روز و تسبیح و تهلیل و تکبیر و استغفار و علم و عبادت اختیار کردند، اکنون ما هر کی را به ضد آن بدلی بنهاده‌ایم، بجای روزه روز، خوان آراسته و الوان طعام بنهادیم و به جای گرسنگی، سیری بنهادیم و بجای حلاوت عبادت، بره‌های بریان و حلواهای شکر بنهادیم و به جای تسبیح و تهلیل، سرود و غزل بنهادیم و به جای تکبیر، زلف و خال بنهادیم. به جای استغفار، غیبت و عیب مسلمانان بنهادیم و به جای قناعت حرص. به جای توکل، تعلیق بنهادیم و به جای فراغت، طمع بنهادیم و به جای زهد، رغبت بنهادیم. به جای برهنگی پیراهن‌های طراز بنهادیم... و به جای آن صفه که هر یک گوری کنده بودند، ما بوستانی سرای و کوشک و غرفه بنهادیم و به جای نیستی هستی بنهادیم و به جای تقوی فسق بنهادیم و به جای صدق کذب.» [انس التائبین و صراط الله المبین، ج 1، ص 223-225] این سخنان احمد جام است که خطاب به صوفیان هم‌عصر خود می‌گوید. یعنی در آن زمان هم صوفیه راه انحراف را پیش گرفته بود و از اسلام ناب به دور بود.

پی‌نوشت:
جامی احمد، انس التائبین و صراط الله المبین، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1350، ج 1، ص 223-225