پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- از میان علمایی که صوفیه اصرار بر صوفی بودن ایشان دارند، ملا محسن فیض کاشانی است. اما باید دانست که حقیقت داستان فیض کاشانی آن است که: «فیض در نیمه نخست عمر خویش، بلكه در دو ثلث آن، علاقه خود را به تصوف و عرفان حفظ كرده و با انجام كارهایی مانند تلخیص و تهذیب احیاء العلوم غزالی اخلاص خود را نسبت به این قبیل اندیشه‌های عرفانی نشان داد. در عین حال، بعدها نیز كه از این اندیشه‌ها فاصله گرفت، رنگ اخلاقی- عرفانی همچنان بر آثار او سایه خود را حفظ كرد، اما مسیر ضد صوفی شدن افكار و اندیشه‌های دینی، فیض را به آرامی متأثر كرد.»[صفویه در عرصه دین فرهنگ و سیاست، ج‌2، ص 557] رویگردانی فیض کاشانی از تصوف چنان شد که او درباره صوفی بودن خود گفت: «نه متكلم و نه متفلسف و نه متصوفم و نه متكلف، بلكه مقلد قرآن و حدیث و پیغمبرم و تابع اهل بیت.»[قره العیون فی المعارف و الحکم، ص 331] مساله روی‌گردانی علمای بزرگ متمایل به تصوف، از مسلک صوفیه نشان دهنده انحرافات مختلف این شیوه سلوکی و نامطمئن بودن این راه است.

پی‌نوشت:
جعفریان رسول، صفویه در عرصه دین فرهنگ و سیاست، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، 1389، ج‌2، ص 557
فیض کاشانی محمدمحسن، قره العیون فی المعارف و الحکم، مدرسه عالی شهید مطهری، تهران، 1387، ص 331