پایگاه جامع فرق، ادیان ومذاهب_ در گفتگو ومناظرات با اهل سنت سوال مهمی که درمورد توسل مطرح می‌شود این است که می‌گویند شما شیعیان که به ائمه معصومین متوسل می‌شوید آیا دستوری برای توسل از ائمه معصومین رسیده است.؟ آیا اصلا خود ائمه گفتند به ما توسل کنید؟ جواب را با بیان سه روایت ذکر می‌کنیم.

روايت اول: دستور امير مؤمنان حضرت علی(عليه السلام )به توسل

مرحوم كلينی با سند معتبر نقل كرده که معاوية بن عمار گويد: حضرت امام صادق (عليه السلام) بدون سخن و پرسشى به من فرمود: اى معاوية آيا نمی‌دانى كه مردى خدمت امير المؤمنين (عليه السلام) آمد و از اين‌كه اجابت دعايش دير شده بود به آن حضرت شكايت كرد، آن حضرت به او فرمود: چرا دعاى سريع الاجابة را (يعنى دعائى كه زود باجابت رسد) نخواندى؟ آن مرد عرض كرد: آن دعا كدام است؟ فرمود: بگو و به سوی تو به حق محمد و اهل‌بيتش رو آورده‌ام، به حق تو وآن‌ها از شما درخواست دارم كه بر محمد وآل محمد دورد فرستی و فلان حاجت مرا بر آورده سازی.[1].طبق اين روايت اگر كسي بخواهد حاجتش زود تر بر آورده شود و دعايش مستجاب شود، مي‌تواند با توسل به پيامبر و اهل بيت (عليهم السلام) به مقصودش برسد.

روايت دوم: دستور امام صادق (عليه السلام) در توسل به قبر پيامبراکرم

معاويه بن عمار نقل می‌كند كه امام صادق (عليه السلام) فرمود: از وارد شدن به مدينه يا هنگامی كه وارد شدی، غسل كن، سپس نزد قبر پيامبر (صلي الله عليه وآله) برو، بايست و به آن حضرت سلام كن. ... خدايا خودت فرمودی: اگر گروه گنه‌‏كاران به واسطه گناه بر خود ستم كنند و سپس نزد تو آيند و به واسطه تو از خدا طلب آمرزش كنند و تو از خدا طلب مغفرت كنى البته خواهند ديد كه خداوند توبه ايشان را پذيرفته و به آن‌ها ترحم مى‌‏نمايد و من در حالى كه طلب آمرزش كرده و از گناهانم توبه مى‏‌كنم به نزد پيامبرت آمده‌ام و ای پيامبر! من به واسطه تو به سوی پروردگار خودم به شما رو آورده‌ام تا گناهانم را ببخشد.و اگر حاجت داشتی قبر مطهّر را پشت سر قرار بده و رو به قبله بايست و دو دستت را بلند نما و سپس حاجتت را از خدا بخواه كه ان شاء اللَّه مستجاب خواهد شد.[2]اين روايت صحيح است و به اين مطلب علامه حلی تصريح كرده اند.[3]

روايت سوم: دستور امام صادق (علیه السلام) در توسل به پيامبر اکرم

در روايت صحيح ديگر نيز امام صادق (عليه السلام) درتعلیم دعایی فرمودند: هنگامى كه به نماز برخاستى اين دعا را بخوان: خدايا من محمّد «صلّى اللَّه عليه و آله» را پيشاپيش حاجت خود قرار مي‌دهم ، و به واسطه او به تو رو می‌كنم. پس تو نيز مرا به واسطه آن حضرت در دنيا و آخرت داراى آبرو گردان، و مرا از مقرّبان‏ قرار بده. و نمازم را به خاطر آن حضرت  و بحقّ او مورد قبول خويش قرار ده، و گناهانم را به شفاعت او بيامرز، و دعايم را به يمن او مستجاب گردان، كه البتّه تو خود آمرزنده و مهربان هستى‏.[4] علامه حلی نيز سند روايت را صحيح می‌داند.[5]

پس نتیجه این‌که  وقتی با ذکر روایات ثابت شد که توسل سیره وسنت خود اهل بیت بوده ونه تنها ما را نهی نکردند  بلکه دستور به توسل هم دادند وحتی بعضی از ائمه معصومین  به ائمه دیگر متوسل می شدند.[6] خود این قراین وشواهد، بهترین دلیل بر مشروعیت ومقبولیت توسل است خواه خود اهل بیت گفته باشند که به ما توسل کنید یا نگفته باشند، قطعا اگرمتوسل و واسطه قراردادن اهل بیت اشکال داشت وخلاف توحید بود، بدون شک خود ائمه به شدت  جلوگیری می‌کردند ودر ذم متوسلان مطالبی بیان می‌کردند. همان‌طور که ما درتاریخ نمونه‌هایی از نهی گفتاری وعملی  اهل بیت داریم در مورد افراط وتفریط کردن افراد مانند غُلات که در مورد اهل بیت غلو می‌کردند وآن‌ها را هم‌سان خدا می‌دانستند واهل بیت به شدت کار شرک وکفر آمیز آن‌ها را نهی کردند.پس توسل  نه تنها منافاتی با توحید ندارد بلکه عین توحید است مصداق بارزش همان زیارات وادعیه اهل بیت است وقتی محتوای آن‌ها رامی‌بینیم متجلّی ومتبلور از مباحث توحیدی است وبا توسل به خدا وصفاتش، زیارت ودعا  شروع می‌شود.

پی‌نوشت:
[1]. الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاى328 هـ)، الأصول من الكافي، ج2، ص583 ، ح17، ناشر: اسلاميه‏، تهران‏، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.« أَنَّ رَجُلًا أَتَى أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَشَكَا الْإِبْطَاءَ عَلَيْهِ فِي الْجَوَابِ فِي دُعَائِهِ فَقَالَ لَهُ أَيْنَ أَنْتَ عَنِ الدُّعَاءِ السَّرِيعِ الْإِجَابَةِ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ مَا هُوَ ... وَ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ أَسْأَلُكَ بِكَ وَ بِهِمْ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِي كَذَا وَ كَذَا.
[2]. الكافي، ج‏4 ، ص550، ح1، بَابُ دُخُولِ الْمَدِينَةِ وَ زِيَارَةِ النَّبِيِّ ص وَ الدُّعَاءِ عِنْدَ قَبْرِه‏.
الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاى460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 6، ص6، تحقيق: السيد حسن الموسوي الخرسان، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ طهران، الطبعة الرابعة،‌1365 ش .«  إِذَا دَخَلْتَ الْمَدِينَةَ فَاغْتَسِلْ قَبْلَ أَنْ تَدْخُلَهَا أَوْ حِينَ تَدْخُلُهَا ثُمَّ تَأْتِي قَبْرَ النَّبِيِّ صلي الله عليه وآله ثُمَّ تَقُومُ فَتُسَلِّمُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وآله ...اللَّهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ- وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً وَ إِنِّي أَتَيْتُ نَبِيَّكَ مُسْتَغْفِراً تَائِباً مِنْ ذُنُوبِي وَ إِنِّي أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلَى اللَّهِ‏ رَبِّي وَ رَبِّكَ لِيَغْفِرَ لِي ذُنُوبِي»
القمي، أبي القاسم جعفر بن محمد بن قولويه (متوفاى367هـ)، كامل الزيارات، ص 50، تحقيق: الشيخ جواد القيومي، لجنة التحقيق، ناشر: مؤسسة نشر الفقاهة، الطبعة: الأولى1417هـ« يا محمد اني أتوجه بك إلى الله ربي وربك ليغفر لي ذنوبي.»
[3]. الحلي الأسدي، جمال الدين أبو منصور الحسن بن يوسف بن المطهر (متوفاى726هـ)،‌ منتهى المطلب في تحقيق المذهب،‌ ج 2 ص 887، تحقيق: قسم الفقه في مجمع البحوث الإسلامية،‌ ناشر: مجمع البحوث الإسلامية - إيران – مشهد، چاپخانه: مؤسسة الطبع والنشر في الآستانة الرضوية المقدسة، چاپ: الأولى1412 «وصفة زيارته صلى الله عليه وآله ما رواه الشيخ في الصحيح عن معاوية بن عمار عن أبي عبد الله ( ع ) قال إذا دخلت المدينة فاغتسل قبل أن تدخلها»
[4]. الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاى381هـ)، من لا يحضره الفقيه، ج 1 ص 302، ح 916، تحقيق: علي اكبر الغفاري، ناشر: جامعه مدرسين حوزه علميه قم« إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ فَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أُقَدِّمُ‏ إِلَيْكَ‏ مُحَمَّداً صلي الله عليه وآله بَيْنَ يَدَيْ حَاجَتِي وَ أَتَوَجَّهُ بِهِ إِلَيْكَ فَاجْعَلْنِي بِهِ وَجِيهاً عِنْدَكَ‏ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ‏ اجْعَلْ صَلَاتِي بِهِ مَقْبُولَةً وَ ذَنْبِي بِهِ مَغْفُوراً وَ دُعَائِي بِهِ مُسْتَجَاباً إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.»
[5]. الحلي الأسدي، جمال الدين أبو منصور الحسن بن يوسف بن المطهر (متوفاى726هـ)،‌ منتهى المطلب في تحقيق المذهب،‌ ج 1 ص 298، تحقيق: قسم الفقه في مجمع البحوث الإسلامية،‌ ناشر: مجمع البحوث الإسلامية - إيران – مشهد، چاپخانه: مؤسسة الطبع والنشر في الآستانة الرضوية المقدسة، چاپ: الأولى1412 «ويستحب له أن يقول إذا قام إلى الصلاة ما رواه الشيخ في الصحيح عن أبان ومعاوية بن وهب جميعا عن أبي عبد الله عليه السلام قال : إذا قمت إلى الصلاة فقل اللهم إني أقدم إليك محمدا بين يدي حاجتي وأتوجه به إليك»
[6].«توسل» توسط خود ائمه معصومین «سلام الله علیهم»

تهیه وتنظیم: مصطفی پورصدوقی