پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خرافات در امور معنوی به جهت این‌که آزمون‌پذیر نیستند، پیدا می‌شود. خرافات ممکن است در سطح باورها و یا اعمال شکل بگیرد و به امور متافیزیکی یا اشیاء مادی و یا اشخاص مرتبط شود. مردم در جست‌وجوی سعادت و رستگاری هستند و تعالیم شبه‌جنبش‌های معنوی در این‌باره به افکار و اعمال مردم شکل می‌دهد. با توجه به آزمون‌پذیر نبودن امور معنوی، اگر تعالیم از سرچشمه‌های الهی جدا شود، لبریز از خرافات و پندارها و اوهام خواهد شد. در شبه‌جنبش‌های معنوی «تصورات گوناگون از رستگاری به وسیلۀ تکنیک‌هایی تحقق می‌پذیرد که تا حدودی مدعی‌اند که از دلایل تجربی فراتر بوده و انتخاب این سازمان‌ها و جنبش‌ها به مثابه دین پذیرفته می‌شود.»[1]

خلأهای معنوی که زندگی مردم را به رنج و ناکامی کشیده است، وضعیتی را به وجود آورده که مردم بی‌تاب امور معنوی شده‌اند و بی‌پروا خود را به سازمان‌ها و شبه‌جنبش‌های معنوی تسلیم می‌کنند. در این میان دانش و تحصیلات عالی هیچ نقش بازدارنده‌ای ندارد و افراد با سطح سواد بالا در کنار کسانی که تحصیلات عالی ندارند در برنامه‌های شبه‌جنبش‌های معنوی شرکت می‌کنند. یکی از بررسی‌های اخیر نشان‌ می‌دهد که پیروان جادو و جادوگری در لندن و مناطق اطراف جنوب شرقی انگلستان، بیشترشان تحصیلات عالی دارند و متخصصان واجد شرایطی‌اند که آموزش علمی دیده‌اند و در صنایعی چون کامپیوتر و تحقیقات شیمیایی سرگرم کارند.[2]

«به نظر کمپبل عقل‌گرایی، دنیاگرایی پایدار را تقویت نمی‌کند، بلکه در واقع خرافات و گرایش‌های رمزآمیز، روحی و عارفانه را در فرهنگ نوین تشدید می‌کند. حتی آن‌هایی که برتری علم را قبول دارند، در مقامی نیستند که میان داعیه‌های سنتی و بدعت‌گذارانه داوری کنند و احتمال دارد که به بشقاب‌پرنده‌ها، ادراک‌های فراحسی و انواع دیگر باورداشت‌های شبه‌علمی اعتقاد پیدا می‌کنند.»[3]

آن‌چه می‌توان مانع از نفوذ خرافات به افکار و باورهای مردم شود، علوم روز نیست، بلکه خودشناسی بر شالوده‌ای معنوی است که ساختار فطرت را مشخص می‌کند و انسان را با آن‌چه حقیقتا می‌خواهد، آشنا و روبرو می‌سازد.

پی‌نوشت:

[1]. جنبش‌های نوین دینی، ویلسون، مشهد،مرندیز، 1387، ص 25.
[2]. جامعه شناسی دین، همیلتون، ملکم، تهران، تبیان، 1377، ص 313.
[3]. همان، ص 310.
برای اطلاع بیشتر، مراجعه کنید به؛ آسیب‌شناسی شبه‌جنبش‌های معنوی، مظاهری سیف.