یکی از مبانی ذهبی در علم رجال و در زمینه جرح و تعدیل این است که اگر حدیث در جهت اثبات فضایل علی (علیه السلام) باشد، بدون تامل آن را جرح کند و ابن حجر در لسان المیزان بر این مبنای ذهبی تاکید دارد و می‌گوید: «اگر همه یک راوی را تایید کنند، ولی آن راوی به علی (علیه السلام) تمایل داشته باشد، ذهبی او را تضعیف می‌کند.»[1]
ذهبی معتقد است که نباید به افرادی که به جنگ علی رفته‌اند، توهین شود و اگر کسی به عمروعاص یا معاویه توهین کند، باید مواخذه گردد.[2]
او نواصب و دشمنان علی را با اعتراف به ناصبی بودنشان ثقه می‌داند و از آن‌ها روایت نقل می‌کند. یکی از این نواصب حریز است که ذهبی با اعتراف بر ناصبی بودنش او را ثقه می‌داند، تا جایی که بشار عواد معروف، از محققین برجسته معاصر، که صدها تالیف دارد و کتاب‌های مهمی را تحقیق نموده است، درباره این‌گونه سخن گفتن ذهبی اظهار شگفتی می‌کند و می‌گوید: «چگونه ممکن است، شخصی به علی ابن ابی‌طالب توهین کند و در عین حال ثقه نیز باشد.»[3]
بنابراین آن‌چه درباره ذهبی به احراز رسیده، اینست که بنای او بر حذف اهل‌بیت و دوست‌داران علی (علیه السلام) است. البته دورافتادگان از سرچشمه حقیقت برای اثبات خود و حفظ موقعیت و جایگاه پوشالیشان چاره‌ای جز سرپوش نهادن بر حقیقت و هر آن‌چیزی که رهنمون به حقیقت است، ندارند.

پی‌نوشت:

[1]. به نقل از درسنامه رجال مقارن، نجم الدین طبسی، موسسه آموزشی-پژوهشی مذاهب اسلامی، ص 208-209
[2]. «هذا التشیع الذی لامحذور فیه الا من قبیل الکلام فی من حارب علی (رضی الله) من الصحابه فانه قبیح و یودب فاعله» ذهبی، سیر اعلام النبلا، موسسه الرساله، بیروت ج8، ص209. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[3]. «والله لا ادری کیف یکون ثبتا من کان شدیدا التحامل علی امیرالمومنین (علیه السلام) نعوذبک من المجازفه» تهذیب الکمال، جمال الدین یوسف مزی شافعی، تحقیق بشار عواد معروف، موسسه الرساله، بیروت، ج5، ص574، پاورقی