پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از آن‌جایی که آیات قرآن، برخی با صراحت و برخی با کنایه، فضائل اهل بیت را بیان می‌کند، لذا با بررسی در کتب روایی شیعه و اهل سنت، علاوه بر این‌که به عمق مفاهیم و معانی آیات قرآن می‌رسیم، درک خواهیم کرد که برخی آیات، اشارات به‌خصوصی را همراه با روایات وارده بیان می‌کند، که مصداق آیات قرآن، پیامبر و اهل بیت اویند و ازجمله آیات وارده در قرآن، آیه‌ای از سوره مائده است، که خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ.[مائده/35] ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، پرهیزگاری پیشه کنید و وسیله‌ای برای تقرب به خدا، انتخاب نمایید و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید.» در این نوشتار مختصر، دیدگاه بزرگان اهل سنت نسبت به این آیه را بازگو می‌کنیم.

مثلاً ابن ادریس شافعی، از بزرگان اهل سنت، ذیل اشعاری، عمق اعتقاد و علاقه خود را نسبت به اهل بیت پیامبر و ذیل همین آیه شریفه که از آن برداشت می‌کند را بیان می‌دارد و می‌گوید: «آل النبی ذریعتی... و هم الیه وسیلتی... ارجو بهم اعطی غداً... بید الیمین صحیفتی.[1] خاندان پیامبر، وسیله من بوده و آن‌ها در پیشگاه او، سبب تقرب من می‌باشند، امیدوارم به سبب آن‌ها، فردای قیامت، نامه عمل من، به دست راست من داده شود.»
پس در این اشعار می‌بینیم این پیشوای بزرگ اهل سنت، وسیله را به معنای مدد گرفتن و شفاعت خواستن در پیشگاه خداوند، از پیامبر اکرم و اهل بیت او (علیهم السلام) گرفته است، و هم‌چنین عالم دیگر اهل سنت، سمهودی در کتاب خود، وسیله را این‌گونه معنا می‌کند، که پیامبر و اهل بیت او (علیهم السلام) واسطه بین مردم و خداوند تبارک و تعالی هستند، لذا مردم از مقام و شخصیت آن حضرت و حضرات معصومین (علیهم السلام) هم پیش از خلقت آن‌ها و هم پس از تولد و هم بعد از رحلت آن‌ها، در عالم برزخ و روز قیامت، بهره‌مند می‌شوند. سپس او در این کتاب روایت معروف توسل حضرت آدم (علیه السلام) را به پیامبر اسلام، از عمر بن خطاب نقل می‌کند و می‌نویسد: «حضرت آدم (علیه السلام)، خداوند متعال را، به محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) قسم داد که مرا بیامرز. خداوند به او خطاب کرد: از کجا محمد را شناختی؟ آدم گفت: هنگامی‌که مرا خلق کردی، بر قوائم و پایه‌های عرش دیدم، نوشته شده است: «لااله الاالله، محمد رسول الله»، دانستم که محمد محبوب‌ترین خلق تو است. خطاب رسید: ای آدم! تو را به‌وسیله‌ی او بخشیدم، بدان اگر محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نبود، تو را خلق نمی‌کردم.»[2]

هم‌چنین مالک بن انس، پیشوای مالکیان، کلمه وسیله را این‌گونه برای خلیفه عباسی تشریح می‌کند؛ ابوجعفر خلیفه عباسی از امام مالکیه، درباره کیفیت زیارت قبر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سؤال می‌کند و از او می‌پرسد، هنگام زیارت، رو به‌قبله باشیم، یا رو به‌قبر پیامبر؟ مالک بن انس در پاسخ می‌گوید: ای خلیفه! چرا از او روی برگردانیم؟ پیامبر وسیله تو و پدرت، حضرت آدم به درگاه خداوند متعال است، در روز قیامت، رو به‌سوی او بکن و او را شفیع خود قرار بده، که خداوند به‌وسیله شفاعت او تو را می‌پذیرد، خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا.[نساء/64] و اگر آن‌ها هنگامی‌که بر نفس خود ظلم کردند، پیش تو آیند و از خدا طلب مغفرت کنند، و رسول هم برای آنان طلب مغفرت نماید، خداوند را توبه‌پذیر و مهربان خواهند یافت.»
در ضمن تفسیر آیه مذکور این حکایت مشهور نقل شده است، که شیخ ابومنصور صباغ از عتبی نقل می‌کند که او می‌گوید: من نزدیک قبر پیامبر اکرم نشسته بودم، که مردی اعرابی آمد و گفت: «السلام علیک یا رسول الله»، من این قول را از خداوند، در قرآن شنیدم که فرمود «ولو اذ ظلموا انفسهم...» و من اینک به‌سوی تو آمده‌ام، در حالی‌که از گناهانم استغفار می‌کنم و تو را در پیشگاه خداوند شفیع قرار می‌دهم، بعداً پیامبر در خواب او آمد و فرمود خداوند تو را بخشیده است.»[3]
و یا یکی دیگر از بزرگان حنبلی، شخصی به نام «حسن بن ابراهیم الخلال» که در عصر حیات خود، از اکابر اینان بود، می‌گوید: «ما همّتی امر فقصدت قبر موسی بن جعفر فتوسّلت به الاّ سهّل الله لی ما احبّ.[4] هیچ امر مهمی برای من اتفاق نیفتاد، مگر این‌که به زیارت قبر موسی بن جعفر (علیه السلام) می‌رفتم و به او متوسل می‌شدم، خداوند آن چه را می‌خواستم، به آسانی در اختیار من می‌گذاشت».

نتیجه این‌که این نمونه‌هایی که ذکر کردیم در کتب حدیث و تاریخ اهل سنت بسیار است و نشان‌دهنده آن است، که سیره اصحاب و تابعین و علما و... همواره این بوده که به اولیاء خدا، متوسل شوند و در هنگام حاجت‌خواهی از خداوند، آن‌ها را وسیله بین خود و خداوند متعال، قرار دهند، تا به هدف و مقصود خود برسند.

پی‌نوشت:

[1]. صواعق المحرقه، هیثمی، موسسه الرساله، بیروت، لبنان، ص178.
[2]. وفاء الوفاء، سمهمودی،دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، تحقیق خالد عبدالغنی، ج3 ص1372.
[3]. همان، ج4 ص1376.
[4]. تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دارالغرب الاسلامی، بیروت، لبنان، تحقیق بشار عواد، چاپ اول، ج1 ص442.