پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در رابطه با فضایل و مناقب امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) کتاب‌های زیادی نگاشته شده است. این کتاب‌ها در طول قرون متمادی به‌دست بزرگان اهل سنت و شیعه نوشته شده است. بسیاری از بزرگان اهل سنت، وقتی مظلومیت علی را در بین مردم سنی مذهب، مشاهده کرده‌اند، تصمیم به نگاشتن کتابی در فضیلت و منقبت علی (علیه السلام) گرفته‌اند و روایات نبوی را در فضیلت مولا علی (علیه السلام) جمع‌آوری کرده‌اند. این نوشتار تلاشی کوچک در معرفی کتاب‌هایی است که توسط بزرگان اهل سنت در منقبت امیرالمؤمنین به رشته تحریر در آمده است.

1- فضائل الصحابه (فضایل امیرالمؤمنین، علی بن ابی‌طالب):
این کتاب تألیف احمد بن حنبل (متوفای 241 قمری) است و چنان‌چه از اسم آن هویداست، مشتمل بر روایاتی در منقبت صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌باشد، بخش مهمی از این کتاب به فضائل امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اختصاص داده شده است و به جهت اهمیت، با عنوان «فضائل علی علیه السلام» به‌صورت مجزا، استنساخ و تکثیر شده است. احمد بن حنبل در این کتاب روایات فروانی در فضیلت علی (علیه السلام) ذکر کرده و تصریح می‌کند: آن‌چه در فضائل علی (علیه السلام) با اسانید صحیح روایت شده، در حق هیچ یک از اصحاب نیامده است.[1]

2- مناقب علی بن ابی‌طالب، معروف به (مناقب ابن مَردَوَیه):
این کتاب تألیف احمد بن موسی بن مردویه اصفهانی (متوفای 410 قمری) محدث بزرگ اهل سنت است، که به «حافظ» مشهور است.[2] او این کتاب را در فضایل علی (علیه السلام) نوشته و بخشی از کتاب را به آیات نازل شده در شأن امام علی (علیه السلام) اختصاص داده است. ابن مردویه مناقب امام علی (علیه السلام) را در 22 فصل آورده و به کنیه‌ها و القاب، ایمان، علم، زهد، شجاعت و ... پرداخته است و احادیثی نظیر حدیث طیر، حدیث رد الشمس، حدیث سد ابواب را نقل می‌کند.

3- مناقب الامام علی بن ابی‌طالب؛ مشهور به (مناقب ابن مغازلی):
مؤلف این کتاب شخصی به نام ابوالحسن علی بن محمد جُلابی (متوفای 483 قمری) معروف به ابن مغازلی محدث اهل سنت است. او در این کتاب به فضایل علی، فاطمه و حسنین (صلوات الله علیهم اجمعین) پرداخته است. این کتاب با نام مناقب اهل بیت نیز منتشر شده است. ابن مغازلی در مقدمه کتاب از فضائل اهل بیت سخن گفته و تمسک به ولاء و محبت ایشان را راه درست و صحیح معرفی کرده است و عمده مباحث کتاب را به فضائل امام علی (علیه السلام) اختصاص داده است[3] و به احادیث معروف غدیر، انذار، منزلت، و... پرداخته است.

4-مناقب الامام امیرالمؤمنین؛ معروف به (مناقب خوارزمی):
کتابی در فضایل و مناقب امام علی (علیه السلام) است که توسط موفق بن احمد خوارزمی (متوفای 568 قمری) عالم دینی اهل سنت، نگاشته شده است. او این کتاب را در 27 فصل در فضایل امام علی (علیه السلام) تنظیم کرده است. این کتاب در بین شیعه و اهل سنت معروف و مورد استفاده بزرگان است.[4]

5-مناقب آل محمد:
نام کامل این کتاب عبارت است از «مَناقِبُ آلِ مُحمّد (صلوات الله علیهم) المُسمّی بِالنّعيمُ المُقيم لِعِترةِ النّبَأِ العَظيم» این کتاب تألیف شرف الدین موصلی (متوفای 657 قمری) عالم شافعی مذهب است. شرف الدین این کتاب را در فضایل ائمه و اهل بیت نگاشته است. مؤلف، این کتاب را در سه فصل قرار داده است: فضائل نبی مکرم اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)؛ فضائل عترت پیامبر اکرم؛ فضائل اختصاصی اهل بیت در بیان محبت و ولایت آن بزرگواران.[5] او در این کتاب، روایات زیادی از فضائل علی (علیه السلام) را به رشته تحریر در آورده است.

6- کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب:
این کتاب اثر محمد بن یوسف گنجی شافعی مذهب (متوفای 658 قمری) است. او از بزرگان شافعی مذهب است که نویسندگان معاجم از او با عناوینی چون محدث مفید، امام حافظ، ثقه عدل، دین، حافظ قرآن و سنت یاد کرده‌اند. کفایة الطالب، مجموعه احادیثی را شامل می‌شود که از زبان مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در بیان شأن و عظمت و مناقب مولای متقیان امام علی (علیه السلام) نقل شده است.
مؤلف، تمام احادیث را با ذکر سلسله اسناد راویان نقل نموده و سپس با توضیحی کوتاه پیرامون هر حدیث و سند آن، یک یا چند منبع را از منابع معتبر نزد اهل سنت برای آن معرفی کرده است.[6]

پی‌نوشت:

[1]. «ما لاحد من الصحابة من الفضائل بالأسانید الصحاح مثل ما لعلی رضی الله عنه». مناقب احمد، احمد بن حنبل، محقق: عبد الله بن سلمان، ناشر:دار طیبه للنشر و التوزیع، مکه مکرمه، ص162؛الحاكم النیسابوری، المستدرك وبذیله التلخیص للذهبی: ج3 ص107، إشراف: یوسف عبد الرحمن المرعشلی
[2]. ابن مردویه، مناقب علی بن ابی طالب، دارالحدیث، قم:1424ق، مقدمه کتاب
[3]. ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب الامام علی بن ابی طالب، سید محمدجواد مرعشی، مکتبة قم، آیةالله المرعشی النجفی‏، ۱۳۵۶ش، ص55
[4]. ویکی شیعه؛ دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت، واژه مناقب خوارزمی
[5]. همان، واژه مناقب آل محمد
[6]. همان، واژه کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب