پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ بنا به گفته بعضی از مفسرین هجرت پیامبر اکرم به دستور خداوند صورت گرفته است؛ اما بحث ما این‌جاست که آیا همراهی ابوبکر هم به دستور خدا بوده است؟ طبق آیه قرآن و مدارك موجود در منابع اهل سنت، رسول خدا ابتدا به تنهایى به طرف غار رفته بوده و ابوبكر بعد از با خبر شدن از حركت رسول خدا به دنبال آن حضرت راه افتاد و در غار به پیامبر اکرم ملحق شد.
خداوند در آيه غار مى‌فرمايد: «إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذينَ كَفَرُوا ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ.[توبه/40] آن هنگام كه كافران او را از مكه بيرون كردند، در حالى كه دوّمين نفر بود (و يك نفر بيشتر همراه نداشت) در آن هنگام كه آن دو در غار بودند...» اگر ابوبكر در زمان خروج از مكه به همراه رسول خدا (صلى الله عليه و آله) بود، بايد «اخرج» به صورت تثنيه مى‌آمد نه به صورت مفرد؛ با کمی دقت در ابتدای آیه می‌بینیم که ضمایر به صورت مفرد آمده است.« اگر او را يارى نكنيد، خداوند او را يارى كرد؛ آن هنگام كه كافران او را (از مكّه) بيرون كردند.»
آلوسى از مفسران شهير اهل سنت در ذيل اين آيه مى‌نويسد: «خداوند به آن حضرت اجازه خروج داد در آن هنگام كه اوضاع به اين صورت درآمد، رسول خدا خودش (يا به تنهایی) از مكه خارج شد.»[1] ﺍﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺍﻟﺼﺤﺎﺑﻪ ﻭ ﻣﺴﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻃﺒﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻟﻤﻌﺠﻢ ﺍﻟﻜﺒﻴﺮ ﻭ... ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﻨﺪ: «على [عليه السّلام‏] لباس رسول خدا را بر تن كرد و به جاى ايشان خوابيد. مشركان همان‌گونه كه رسول خدا را ناسزا مى‏‌گفتند، به ناسزاگويى پرداختند به گمان اين كه وى پيامبر خدا است. ابوبكر رسيد و گفت: اى پيامبر خدا. على به وى گفت: پيامبر به طرف چاه ميمون رفته‏‌اند. ابو بكر راه چاه ميمون را در پيش گرفت و با حضرت به درون غار شد، مشركان نيز همچنان به ناسزاگويى خود ادامه مى‏‌دادند.»[2] حاكم نيشابورى بعد از نقل اين روايت مى‌گويد: «اين روايت سندش صحيح است؛ ولى بخارى و مسلم به اين صورت نقل نكرده‌اند».[3]
ابن ابی الحدید در کتاب خود می‌گوید: «حتى اگر بپذيريم كه او شخص رازدار و شجاعى بود و حتى مى‌توانست در جاى رسول خدا بخوابد و فرار هم نکند؛ ولى رسول خدا از آن جهت اطمينان نداشت که اگر قريشيان ابوبكر را زنده گرفته و شکنجه کنند، به آنچه مى‌داند اقرار نکند و مسير رسول خدا را به کفار نشان ندهد تا در نتيجه قريشيان به دنبال رسول خدا راه افتاده و ايشان را پيدا کنند.»[4] ابن ابی الحدید در این سخنش تصریح می‌کند که همراهى ابوبكر با رسول خدا نه از روى ميل؛ بلكه به خاطر عدم اطمينان رسول خدا به رازداری، شجاعت، و صبر ابوبكر در مقابل شكنجه قريشان بوده است.

پی‌نوشت:

[1]. الآلوسي، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم والسبع المثاني، ج 10، ص 96، ناشر: دار إحياء التراث العربي، بيروت.
[2]. أحمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج 2، ص 685، ح3062، تحقيق د. وصي الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة، بيروت، الطبعة الأولي، 1403هـ / 1983م.
[3]. النيسابوري، المستدرك علي الصحيحين، ج 3، ص 143، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية، بيروت، الطبعة الأولى، 1411هـ / 1990م.
[4]. إبن أبي‌الحديد، شرح نهج البلاغة، ج13، ص157، تحقيق محمد عبد الكريم النمري، ناشر: دار الكتب العلمية، بيروت/ لبنان، الطبعة الأولى، 1418هـ / 1998م.